Μια αφορμή για γνωριμία με τον «άγνωστo» Αλέξανδρο Γκιαλά.
O Roger Milliex, o τόσο αγαπητός στην Κύπρο μας έγραψε τον Ιούνιο του 1986 ένα πολύ συγκινητικό κείμενο με τίτλο «ΜΝΗΜΗ ΒΕΡΙΤΗ». Στο κείμενο αυτό σκιαγραφεί μια ακριβή χριστιανική φιλία και ιχνογραφεί με ζηλευτή ακρίβεια του φλογερό Αλέξανδρο Γκιάλα χαρίζοντας μας ένα «πορτρέτο» αληθινό που το έχουμε ανάγκη όσοι ξαναμελετούμε αυτό το φαινόμενο ακαταπόνητης νεότητος, κοινωνικής μαρτυρίας καθώς λογοτεχνικής, συγγραφικής και έντονης ερευνητικής παρουσίας. Αντιγράφουμε ένα απόσπασμα συγκινητικό στην ειλικρίνεια και την αγάπη του.
"Ο τρίτος σταθμός στάθηκε ένα παρεκκλήσι στην Αγία Παρασκευή που, αρκετές Κυριακές, μου προσέφερε την ευκαιρία να χαρώ για πρώτη φορά μια ατμόσφαιρα υποδειγματικής συλλογικής κατάνυξης και θερμής συμμετοχής στα Μυστήρια, που ομολογώ ότι δεν την είχα γευτεί ακόμα στις γενικά λιγότερο κατανυκτικές ενορίες της Πρωτεύουσας."
Σ΄αυτό το ωραίο λειτουργικό πλαίσιο γνωρίστηκα με τον τότε νέο Βερίτη, τον πρώτο λαϊκό Ορθόδοξο πιστό και πνευματικό άνθρωπο που συνάντησα. Στην μνήμη μου, από τις κιόλας μακρυνές αυτές συναντήσεις και φιλικές συζητήσεις επιπλέουν δυό καίριες εντυπώσεις. Ευθύς εξ αρχής μου κάνε εντύπωση η βαθιά και φλογερή πίστη του Βερίτη στο Ορθόδοξο πιστεύω και η αφοσίωσή του στη βυζαντινή κληρονομία, σε κάθε ζωντανή κι επίκαιρη αποψή της. Μια μέρα που’μασταν μαζί, πάλι στην Αγία Παρασκευή, και συζητούσαμε μ΄ένα μαρξιστή οικονομολόγο, θυμάμαι με τι ζέση εξήρε την κοινωνική σκέψη των Ελλήνων Πατέρων και τους εμπνευσμένους θεσμούς της Βυζαντινής κοινότητας υπέρ των φτωχών.
Η άλλη πλευρά του που με γοήτευσε ιδιαίτερα ήταν το ειλικρινές, ανοιχτό, θα΄λεγα «οικουμενικό» ενδιαφέρον του για τα δημιουργήματα της σύγχρονης Χριστιανικής λογοτεχνίας, αδιάφορο αν οι δημιουργοί της ανήκαν στον ετερόδοξο Δυτικό χώρο. Κι επειδή, γαλλομαθής καθώς ήταν, θαύμαζε πολύ τον κορυφαίο Πώλ Κλωντέλ, που το έργο του τύχαινε να είναι ένα και από τα δικά μου φιλολογικά πάθη – και από το 1942, για λογαριασμό αρχικά του μελλοντικού μεταφραστή του, Τάκη Παπατζώνη, αλληλογραφούσα με τον ποιητή βρήκαμε αμέσως όχι μόνο ένα «πεδίο συνεννόησης» (terrain d’ Entente, που λένε οι δικοί μας), αλλά κι ένα σπουδαίο σημείο ουσιαστικής επαφής. Το πεδίο αυτό καλλιεργήθηκε έμπρακτα από τον Βερίτη με τις μεταφράσεις ποιημάτων του Κλωντέλ που δημοσίευσε, κάνοντάς τον προσιτό, προς μεγάλη μου χαρά, στους Έλληνες Χριστιανούς αναγνώστες.
Ο επίλογος του κειμένου του Roger Milliex είναι σίγουρα από τα θερμότερα γραφτά που αφιερώθηκαν στον Αλέξανδρο Γκιάλα (Γ. Βερίτη).
Ένας τόνος αγαπητικός για το φίλο πνευματικό εργάτη
Η γεωγραφική απομάκρυνσή μου από τον Ελλαδίτικο χώρο, με την Κυπριακή μου θητεία και την στρατιωτική δικτατορία, χαλάρωσε μοιραία τις ανταλλαγές μας αυτές και εκ των υστέρων μόνο έμαθα το χαμό του τίμιου και αφοσιωμένου αυτού πιστού και πνευματικού εργάτη. Η πνευματική όμως συνοδοιπορία μας δεν διακόπηκε και ο Βερίτης παραμένει μέσα μου μία ζωντανή και ακριβή παρουσία, ανάμεσα στις πιο αποκαλυπτικές γνωριμίες, που επί μισό σχεδόν αιώνα, μου χάρισε η Ελληνική Χριστιανική οικογένεια.
Όταν ένα αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών εγράφε με τόση θέρμη το 1986 οφείλουμε να ξαναμελετήσουμε το έργο ολόκληρο αλλά και το βίο του Γ. Βερίτη, του Αλέξανδρου Γκιάλα, τη σύνολη κοινωνική, ιδεολογική και εκκλησιαστική του μαρτυρία.
Τη βιωματική του σχέση με τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και το έργο του.
Τον εσταυρωμένο του βίο από τα εφηβικά του χρόνια, τη φιλακόλουθη μαθητεία του κοντά στον ευσεβή ιεροδιδάσκαλο πατέρα του. Τα παιδικά και αισθητικά του βιώματα στην όμορφη προπολεμική Χίο. Τις πρώτες εκδοτικές απόπειρες στο νησί και τις απανωτές μετά θανάτων βραβεύσεις του έργου του.
Την τεκμηριωμένη φιλία, επικοινωνία και συνεργασία του με τον ταλαντούχο ψαρά και ποιητή της Χίου Φώτη Αγγουλέ καθώς και το συμμαθητή του λογοτέχνη Γιώργο Μουτάφη συνοδοιπόρο του στα πρώτα λυρικά εφηβικά γυμνάσματα.
Ένα ξεχασμένο κείμενο του Roger Milliex ήταν η αφορμή για μια νέα γνωριμία με τον «άγνωστο» Αλέξανδρο Γκιάλα. Πτυχές του έργου και του βίου του που αξίζουν μελέτη, έρευνα και εμβάθυνση.
