(Μια λαμπρή μέρα εθνικής ανάτασης κι ελπίδας, μέσα στα σκότη και την καταχνιά μιας μακραίωνης κι απάνθρωπης δουλείας)
Του Ανδρέα Θεμιστοκλέους
Αυθόρμητη εθνικολαϊκή εξέγερση του Κυπριακού Ελληνισμού εναντίον των τυράννων του.
Αφορμή : Οι δυσβάστακτες βαριές φορολογίες του Κυβερνήτη Ρόναλντ Στορρς κατά το έτος 1931.
Αίτια : Η συντριβή της σκλαβιάς και η Ένωση με την Ελλάδα
Τον Σεπτέμβριο αποφασίζει να επιβάλει νέους φόρους οι οποίοι όμως απορρίπτονται από το Νομοθετικό Συμβούλιο. Ωστόσο με βασιλικό διάταγμα παρακάμπτει την απόφαση του συμβουλίου.
Ο Μητροπολίτης Κιτίου ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΜΥΛΩΝΑΣ, αυτή η θρυλική, ηγετική και πεφωτισμένη μορφή, παραιτείται από βουλευτής και στις 18 Οκτωβρίου με λόγο του, που αναγνώστηκε σε όλες τις εκκλησίες ζητά από τον λαό ομοψυχία, συμφιλίωση και αγώνα για τον μεγάλο σκοπό της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.
Στις 21 Οκτωβρίου παραιτούνται και οι υπόλοιποι Έλληνες βουλευτές σε κοινή απόφαση που έλαβαν σε εκδήλωση της Εμπορικής λέσχης Λευκωσίας.
Μετά το τέλος της εκδήλωσης ξεκίνησε πορεία διαμαρτυρίας προς το κυβερνείο παρά τις παραινέσεις των βουλευτών να διαλυθούν ησύχως. Η πορεία έφτασε ειρηνικά στο κυβερνείο, εκεί από άγνωστη αιτία άρχισε ο λιθοβολισμός του κτιρίου.
Στον χώρο κατέφθασαν αστυνομικές δυνάμεις που προσπάθησαν να διαλύσουν τους διαδηλωτές ανεπιτυχώς και δέχτηκαν και αυτοί λιθοβολισμό ενώ οι διαδηλωτές έκαψαν και τρία οχήματα που μετέφεραν τους αστυνομικούς.
Κάποιοι διαδηλωτές άναψαν ραβδιά και πετώντας τα στα παράθυρα του κυβερνείου το πυρπόλησαν.
Η αστυνομία έβαλλε πυρά κατά του πλήθους καταφέρνοντας να διαλύσει την πορεία Από τα πυρά αυτά σκοτώθηκε ένας 18χρονος, ο Ονούφριος Κληρίδης. (τον επικήδειο του ανέλαβε ο Κώστας Μόντης)
Την επόμενη μέρα ελήφθησαν αυστηρά μέτρα ασφαλείας με απαγόρευση κυκλοφορίας, λογοκρισία στα έντυπα ενώ στις 23 Οκτωβρίου κατέφθασαν 4 πλοία με Βρετανούς στρατιώτες.
Μια άμεση αντίδραση των Βρετανών ήταν να διατάξουν την εξορία πολιτικών ηγετών, των οποίων ο αριθμός ανήλθε σε 10. Συγκεκριμένα συνελήφθησαν κι εστάλησαν αμέσως στην εξορία (με καράβια) οι ακόλουθοι:
- Επίσκοπος Κιτίου Νικόδημος Μυλωνάς.
- Επίσκοπος Κυρηνείας Μακάριος.
- Οικονόμος Διονύσιος Κυκκώτης.
- Θεοφάνης Θεοδότου.
- Θεοφάνης Τσαγγαρίδης.
- Σάββας Λοϊζίδης.
- Θεόδωρος Κολοκασίδης.
- Γεώργιος Χατζηπαύλου.
- Χαράλαμπος Βατυλιώτης.
- Κώστας Χριστοδουλίδης (Σκελέας).
Οι νεκροί της εξέγερσης - 9 συνολικά Έλληνες Κύπριοι:
- Ονούφριος Κληρίδης, 18 χρόνων. Σκοτώθηκε στη Λευκωσία
- Κυριάκος Παπαδόπουλος, 35 χρόνων. Σκοτώθηκε στη Λευκωσία στις 25 Οκτωβρίου
- Σάββας Μασούρης. Σκοτώθηκε στη Ζώδια στις 26 του μηνός
- Γεώργιος Δ. Μούτσος, 36 χρόνων. Τραυματίστηκε στο Ακάκι στις 26 Οκτωβρίου και πέθανε στις 29
- Παναγιώτης Δημήτρη. Σκοτώθηκε στη Λεμεσό
- Χαράλαμπος Φιλή, 18 χρόνων. Τραυματίστηκε στην Αμμόχωστο και πέθανε στις 23 Οκτωβρίου
- Μιχαήλ Ιωάννου, από τον Καραβά. Πληγώθηκε στις 25 Οκτωβρίου και πέθανε στις 27
- Λοΐζος Λοϊζίδης, από το Δίκωμο, αδελφός του Σάββα Λοϊζίδη που εξορίστηκε. Βρέθηκε νεκρός στην Κερύνεια στις 27 Οκτωβρίου
- Σαλούμης, γέρος από τα Μαντριά. Πέθανε ύστερα από λογχισμό από στρατιώτες
Και οι συνέπειες :
Η απήχηση της αυθόρμητης και χωρίς σχέδιο και επιτελικό αρχηγό εκείνης εξέγερσης ήταν διεθνής, τεράστια, εθνεγερτήρια και καταλυτική στους ελλαδίτες και κύπριους Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου και πολλών άλλων χωρών.
Τα Οκτωβριανά ήταν η πρώτη μικρή έκρηξη - προειδοποιητική - και προάγγελος της μεγάλης εκρήξεως που θα ακολουθούσε 25 χρόνια μετά όπου η συσσωρευμένη λάβα, μέσα από τον επικό αγώνα της ΕΟΚΑ θα εκτοξευόταν στους ουρανούς της Κύπρου για ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ κι ΕΝΩΣΗ με την ΕΛΛΑΔΑ!
Τα Οκτωβριανά ήταν το ηχηρό ποδοβολητό της ιστορίας που οσονούπω κατέφθανε για να καταγράψει σε χρυσές σελίδες της τον μοναδικό αντιιμπεριαλιστικό και αντιαποικιακό σκληρό και αιματηρό αγώνα του λαού μας υπό τα λάβαρα της ΕΟΚΑ, της ΕΛΛΑΔΑΣ και της ΕΝΩΣΗΣ και να συντρίψει τα δεσμά και τα κεφάλια των τυράννων του και των μίσθαρνων οργάνων τους!
