Θεόφιλος Τουμάζος: Ο μεγάλος παλαιστής και πυγμάχος της προπολεμικής Αμερικής
Από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στα National Championship των ΗΠΑ: Μια πολύτιμη ερευνητική κατάθεση του Φρίξου Δημητριάδης στο βιβλίο «Παναγιώτης
Τουμάζος»
Ο συγγραφέας και ερευνητής Φρίξος Δημητριάδης είναι γνωστός εκπαιδευτικός – μαθηματικός της πόλης μας, μαθητής και ακόλουθος του πατρός Σολομώντος Παναγίδη με ιδιαίτερες μουσικές επιδόσεις πλάι στο δάσκαλό του, Σόλωνα Μιχαηλίδη, έχει προσφέρει αρκετά στην ιστορική έρευνα με τρία βιβλία που κυκλοφόρησε κατά τα τελευταία δεκαπέντε έτη. Ιδιαίτερα το τελευταίο βιβλίο – μαρτυρία του «Πλάτρες – Ομορφίτα- Λεύκα» (στηριγμένο σε κείμενο του- τεκμήριο προσφυγής της Ελλάδος στο Συμβούλιο της Ευρώπης) αποτελεί μια στέρεη αφετηρία για τη διερεύνηση του κεφαλαίου αποικικιακά βασανιστήρια στην Κύπρο και στην απεικόνιση του κέντρου ανακρίσεων του Special Branch στην Ομορφίτα.
Το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Παναγιώτης Τουμάζος» όπως και ο ίδιος ομολογεί στην εισαγωγή του, ήταν η αφορμή για τη συνάντηση με πολλές εκπλήξεις: «Στην προσπάθεια μου αυτή συνάντησα πολλές εκπλήξεις. Έχουμε μπροστά μας μια λαμπρή και ξεχωριστή χριστιανική οικογένεια με πλούσια εθνική και κοινωνική δράση. Ο πατέρας, Θεόφιλος Τουμάζος, ήταν γνωστός όχι μόνο στην Κύπρο, αλλά σ’ ολόκληρο τον κόσμο από τις επιτυχίες και τις νίκες που είχε στην Αμερική και την Ευρώπη, σε πολλούς αγώνες πυγμαχίας και πάλης. Η οικογένεια του ήταν εγκατεστημένη στο Κάτω Βαρώσι. Ο Παναγιώτης Τουμάζος (ο ήρωας της ΕΟΚΑ) ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας που είχε άλλα έντεκα αδέλφια. Η υπερπολύτεκνη πατριαρχική οικογένεια Τουμάζου, ζούσε κάτω από την καθοδήγηση και το αυστηρό αλλά στοργικό βλέμμα του πατέρα, σύμφωνα με τις χριστιανικές και ηθικές αρχές της ελληνικής φυλής μας. Βίωνε τις ευαγγελικές αρετές και επηρέασε πολύ το περιβάλλον της. Όλη η οικογένεια παρουσίασε μια σπάνια δράση σε όλους τους τομείς».
Ας δούμε όμως τη μεγάλη και ηρωική περιπέτεια του Θεόφιλου Τουμάζου από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Μια ολόκληρη οδύσσεια από τους Στύλλλους Αμμοχώστου μέχρι τα Nathional Championships των ΗΠΑ.
Ο Θεόφιλος Υπηρετεί στον Αγγλικό Στρατό
Μια διαφωνία με τον πολύ αυστηρό και οξύθυμο πατέρα του, για μια εξυπηρέτηση που πρόσφερε σε φίλο του και δεν έτυχε τις πατρικής έγκρισης, οδήγησε τον Θεόφιλο στην απόφαση να καταταχθεί το 1917 στον Αγγλικό Στρατό ως αγωγιάτης, πριν καλά - καλά συμπληρώσει τα δεκαέξι..
Για λίγο καιρό έμεινε στο στρατόπεδο της Αμμοχώστου μαζί με άλλους στρατιώτες και μετά τους μετάφεραν όλους με πλοίο στη Θεσσαλονίκη.
Από εκεί ο Θεόφιλος πήγε στο στρατόπεδο Ασβεστοχωρίου και στη συνέχεια στο Λόχο 848 της 26ης Μεραρχίας που στάθμευε στο Κιλκίς, κοντά στο Καρασούλι και τον ποταμό Στριμώνα. Ήταν ακόμα χειμώνας και συνάντησαν αρκετές δυσκολίες και εμπόδια. Ο Λόχος τους ετοιμάστηκε καλά και έκαμε μια μεγάλη έφοδο στο Βουλγαρικό μέτωπο. Νίκησαν, μπήκαν στη Βουλγαρία, προχώρησαν προς τον ποταμό Δούναβη και τελικά έφθασαν στη Σόφια. Εκεί έμειναν τρεις μήνες. Σ' αυτό το διάστημα ο Θεόφιλος έμαθε και μιλούσε αρκετά βουλγάρικα για συνεννόηση. Ακόμα προσπάθησε και έμαθε να τραγουδά και να χορεύει τους εθνικούς χορούς της Βουλγαρίας.
Όταν τέλειωσε ο Α'Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Θεόφιλος επέστρεψε στην Κύπρο και με τα χρήματα που εξοικονόμησε από το στρατό αγόρασε ένα αμάξι με τα άλογα του και άρχισε σκληρή δουλειά. Δούλεψε με το κάρο του μέχρι το Μάϊο του 1920 και από τα χρήματα που κέρδισε βοήθησε τους γονείς και τα αδέλφια του.
Μετανάστευση στην Αμερική
Ο ανήσυχoς νεαρός Θεόφιλος δεν ήταν ικανοποιημένος από τη δουλειά του. Έκανε μερικά τολμηρά όνειρα και σκέψεις για το μέλλον του. Όταν πήγε στον Αγγλικό στρατό γνώρισε και άλλες χώρες που ήταν μακριά από το νησί του και ενθουσιάστηκε. Ήθελε να γνωρίσει όλο το κόσμο. Πήρε τη μεγάλη απόφαση για να μεταναστεύσει στην Αμερική και δεν έχασε καιρό. Ετοίμασε το διαβατήριό του και μια βαλίτσα με μερικά πράγματα. Πήρε μαζί του ένα ψωμί και ένα χαλλούμι και ξεκίνησε για το άγνωστο. Μπήκε σ' ένα πλοίο που πήγαινε στην Αλεξάνδρεια. Χρήματα όμως δεν είχε για να πραγματοποιήσει τo μεγάλο ταξίδι που ονειρευόταν. Έτσι δούλευε στα πλοία και όπου αλλού εύρισκε δουλειά για το φαγητό του. Πολλές φορές έτρωγε μόνο ψωμί και ρέγγα.
Από την Αλεξάνδρεια έφυγε και πήγε Πειραιά, Αθήνα, Μασσαλία στη Γαλλία και μετά από αρκετούς μήνες έφθασε στην Αγγλία. Δεν ξεχνά όμως ότι ο κρυφός του πόθος και ο τελικός προορισμός του ήταν η Αμερική. Έτσι έμεινε λίγο καιρό στην Αγγλία και δούλεψε σκληρά για να οικονομήσει μερικά χρήματα για το μακρινό ταξίδι της Αμερικής.
Έφθασε η ευλογημένη μέρα και ο Θεόφιλος μπήκε στο ελληνικό πλοίο «Διονύσιος Σταθάτος» και ξεκίνησαν. Εργαζόταν σαν θερμαστής και ο καπετάνιος τον κολάκευε και του έλεγε: «Μπράβο ρε Κυπραίο! Βίρα τις φωτιές να πάμε στην Αμέρικα». Ύστερα από 17 μέρες ταξίδι έφθασαν στην Αμερική το 1921.
Ο Θεόφιλος εργάστηκε σε πολλές και διάφορες εργασίες. Δούλεψε, σε εστιατόρια, στις σιδηροδρομικές γραμμές, σε εργοστάσια σωλήνων και λαμαρινών και όπου αλλού εύρισκε δουλειά. Περνούσαν οι μήνες, τα χρόνια, αλλά δεν κέρδιζε ικανοποιητικά χρήματα που ήθελε γιατί εκείνη την περίοδο υπήρχε και ανεργία. Στη Νέα Υόρκη πολλές νύκτες κοιμόταν μέσα στους υπόγειους σιδηρόδρομους που είχαν θέρμανση. Τον προβλημάτισαν πολύ αυτές οι δυσκολίες που συναντούσε και μετά από σοβαρή μελέτη διαπίστωσε ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο ήταν η γλώσσα. Για να βελτιώσει τη θέση του έπρεπε πρώτα από όλα να μάθει καλά την Αγγλική. Γι'αυτό, το Σεπτέμβρη του 1923 πήγε μακριά από τους άλλους Κύπριους που μιλούσαν συνέχεια τα ελληνικά και βρήκε ένα δωμάτιο μέσα σε μια αγγλική οικογένεια από την Ιρλανδία και έτσι μιλούσε μαζί τους μόνο τα Αγγλικά.
Ταυτόχρονα έπαιρνε μαθήματα για τη γλώσσα σε διάφορα νυχτερινά σχολεία.
Αργότερα, το 1925, παρακολούθησε και σε ένα ειδικό Κολλέγιο μαθήματα για αστυνομικούς. Μάλιστα μετά από τρεις μήνες εντατικά μαθήματα πέρασε τις σχετικές
εξετάσεις με το βαθμό 86,20. Τελικά όμως δεν πήγε αστυνομικός γιατί μεσολάβησαν μερικά άλλα γεγονότα που επηρέασαν το μέλλον του.
Ο Θεφιλος Τουμάζος Πρωταθλητής Αμερικής και Πυγμάχος Παγκοσμίου Φήμης
Στον Ελληνικοαμερικανικό Αθλητικό Σύλλογο Νέας Υόρκης ο Θεόφιλος γνώρισε τον πατριώτη του Σταύρο από το χωριό Πέρα της Κύπρου ο οποίος γυμναζόταν στην πάλη και ήταν γνωστός Παλαιστής. Από αυτόν πήρε τα πρώτα μαθήματα πάλης. Βέβαια όταν ο Θεόφιλος ήταν στην Κύπρο έκαμνε το παλληκάρι και λόγω της καλής σωματικής του διάπλασης και της δύναμης και αντοχής που απόκτησε από τη σκληρή δουλειά του, πάλευε με τους συνομήλικούς του στα αλώνια του χωριού του και τους νικούσε εύκολα.
Ακόμα σήκωνε το διτζιήμι του χωριού του και είχε καλή επίδοση στα διάφορα αγωνίσματα. Η νίκη όμως σε μια πάλη δεν εξαρτάται μόνο από τη σωματική δύναμη αλλά έχει τα δικά της μυστικά και την τεχνική της. Έτσι, ύστερα από δύο μήνες μαθήματα πάλης, που έκαμε στο Σύλλογο, νίκησε κάπως εύκολα τον Κύπριο παλαιστή Σταύρο. Αυτή ήταν η αρχή της παλαιστικής του σταδιοδρομίας.
Τώρα που γνώρισε τον Ελληνοαμερικανικό Αθλητικό Σύλλογο γυμναζόταν εντατικά σε διάφορα αγωνίσματα στίβου, πάλης, πυγμαχίας, στα βάρη κλπ. Έλαβε μέρος σε διαγωνισμούς πολλών αγωνισμάτων και ιδιαίτερα της πάλης μεταξύ των ομάδων της πόλης και επαρχίας Νέας Υόρκης καθώς και άλλων Παναμερικανικών Αγώνων (NationaI Championship).
Ο Θεόφιλος αναφέρει στις σημειώσεις του: «Το 1926 νίκησα και πήρα μετάλλια διαφόρων Συλλόγων καθώς και το πρωτάθλημα όλης της Αμερικής. Οι τάξεις που λάμβανα μέρος ήταν των μεσαίων και ημιβαρέων βαρών. Συνέχισα και κατά τα 1927, 1928 να νικώ και να αποσπώ τις πρώτες νίκες. Ο Ελληνοαμερικανικός Αθλητικός Σύλλογος Νέας Υόρκης προκήρυξε διαγωνισμό για να προκριθούν οι καλύτεροι και να σταλούν στο Άμστερταμ Ολλανδίας για να διαγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Νίκησα όλους τους αντιπάλους μου, Έλληνες, Αμερικανούς, Καναδούς και ο Σύλλογος με έξοδα δικά του ανάλαβε και με έστειλε μαζί με άλλους δυο πυγμάχους στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μαζί με τους εξ Ελλάδος αθλητές διαφόρων αγωνισμάτων αντιπροσωπεύσαμε τα Ελληνικά χρώματα. Κατά τους αγώνας μου εκεί νίκησα τους αντιπροσώπους της Εσθονίας, Αμερικής, Τουρκίας, Χιλής και Αγγλίας, αλλά τον Άγγλον αντίπαλόν μου όταν τον σήκωσα πάνω και
τον κάρφωσα στο καναβάτσο, κατά λάθος μου, δεν εγονάτισα, για να μη κτυπήσει ο αντίπαλός μου, σύμφωνα με τους διεθνείς ερασιτεχνικούς αγώνες και δι' αυτό το λάθος μου, με απέβαλαν. Και ενώ ήμουν νικητής, ανακήρυξαν τον Άγγλον νικητήν. Ήταν μεγάλη η απογοήτευσή μου καθώς και της ομάδας μου. Έκλαψα σαν παιδί μέσα στο Ring ...
Συνέχισα να παλεύω σε διάφορες πόλεις πέριξ Νέας Υόρκης. Μια μέρα πάλεψα στο Camptem Ν. Jersey με τον Πολωνό George Lasan. Kατά την διάρκεια του αγώνα στα 17 λεπτά, τον σήκωσα πάνω, τον έριξα δυνατά και έπεσε επί της κόγχης της παλαίστρας όπου έμεινε αναίσθητος. Με ανακήρυξαν νικητή, αλλά ο αντίπαλός μου εισήχθη στο νοσοκομείο με σπασμένο σπόνδυλο... Εγώ φοβήθηκα τις συνέπειες και σκέφθηκα να απομακρυνθώ για λίγο καιρό ... και άλλαξα το όνομά μου.
Αργότερα πήγα στο Κολόμβος Οχάϊο. Εκεί πάλαιψα με ένα Γερμανό από το Johanesburg.
Ήτο ένας άσσος της πάλης. Καλογυμνασμένος, 6 πόδια ύψος, μυώδης, χωρίς πάχος, έδειχνε παλαιστής αντοχής. Όταν τον είδα μέσα στην παλαίστρα μου γέμισε το μάτι, μου έκαμε εντύπωση. Σκέφθηκα ότι έπρεπε να καταβάλω το άπαν των δυνάμεων και γνώσεών μου. Πράγματι, μόλις μας σύστησε ο διαιτητής, δεν έχασα καιρό, άρχισα έφοδο και επί 23 λεπτά που τον κατέβαλα δεν τον άφησα να ανασάνει. Όταν τον νίκησα ήλθε ο διοργανωτής και με συνεχάρη και μου είπε: «Μείνε μαζί μου και έχεις μεγάλο μέλλον».
Έμεινα στο Κολόμπος οκτώ μήνες και πάλαιψα με διάφορους παλαιστές και τους νίκησα εκτός από δύο, τους Jac Benaski και John Kilonis.
Στο Ντετρόϊτ πάλαιψα ένδεκα συνεχείς Δευτέρες και νίκησα και στους ένδεκα. Έπειτα πήγα στην Καλιφόρνια και έμεινα στο Santa Monica έξι μήνες και πάλαιψα διάφορους σε πολλές πόλεις καθώς και στο Oregon. Στον Άγιο Φραγκίσκο συναντήθηκα τυχαία με τον Jim London ο οποίος με παρότρυνε να αποζημιώσω τον George Lasan και να αποκαταστήσω το όνομά μου. Το έκαμα και τότε οι εφημερίδες έγραψαν ότι ο περιβόητος παλαιστής που κατήγαγε τόσες πολλές νίκες στο West & Midlewest δεν είναι άλλος από τον γνωστό Ολυμπιονίκη Θεόφιλο Τουμάζο».
Το 1929 ο Θεόφιλος σε μια προπόνηση που είχε με το Δημήτρη Ττόφαλο, κτύπησε το δεξι πόδι του στο γονατο (εξάρθρωση και ράγισμα). Του έκαμε εγχείρηση ο χειρούργος γιατρός Κορύλλος στη Νέα Υόρκη. Μετά δυο μήνες πάλαιψε και κέρδισε το National Championship στην τάξη των ημιβαρέων .
Επιστροφή στην Κύπρο
Από την Αμερική ο Θεόφιλος έστελλε τακτικά χρήματα στην Κύπρο και βοήθησε πάρα πολύ τους γονείς του στις οικονομικές ανάγκες που είχαν, για να πληρώσoυν τα χρέη τους, να αναθρέψουν τα παιδιά τους και να προικίσουν και παντρέψουν τις κόρες τους.
Το 1933 ήλθε στην Κύπρο για τέσσερις μήνες και μετά επέστρεψε πάλι στην Αμερική. Πέρασε αρκετά χρόνια στην ξενητιά και νοστάλγησε την όμορφή του πατρίδα. Έτσι τον άλλο χρόνο, το 1934, γύρισε πίσω στην Κύπρο για μόνιμη εγκατάσταση και ασχολήθηκε με το εμπόριο των δημητριακών και του βαμβακιού.
Όταν ο Θεόφιλος επέστρεψε στην Κύπρο δεν ήταν εύκολο να ξεχάσει την προηγούμενη του ζωή, γι' αυτό συνέχισε τις πάλες και τα αγωνίσματά του.
Στις 25 Νοεμβρίου 1935 πάλεψε με το Βούλγαρο Πετσαλνικόφ, στην Αμμόχωστο και τον νίκησε. Το 1936 νίκησε τον Παντζόπουλο. Το 1937 νικήθηκε από το Λόντο. Το 1938 νικήθηκε από τον Μουλλαγίμ και σταμάτησε την παλαιστική του σταδιοδρομία.
Με αυτά τα γεγονότα έκλεισε ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής του που ήταν γεμάτο νίκες, δόξες και διεθνή προβολή. Ταυτόχρονα όμως άρχισε ένα νέο και πολύ σπουδαίο κεφάλαιο. Ήταν η δημιουργία μιας οικογένειας η οποία έμελλε να διαδραματίσει κάποιο σημαντικό ρόλο στην κοινωνική και εθνική ζωή του τόπου μας».
Πάνε χρόνια από την έκπληξη του πρώτου βιβλίου του Φρίξου Δημητριάδη: «Αγωγή των Νέων, το παράνομο περιοδικό της ΕΟΚΑ».
Ο συγγραφέας και ερευνητής κόμισε κυριολεκτικά ακόμη μια έκπληξη στο πλατύ κοινό της Κύπρου. Στην προσπάθεια σκιαγράφησης με πληρότητα του συναγωνιστή του Παναγιώτη Τουμάζου, επιχειρεί να σκιαγραφήσει τη μεγάλη του οικογένεια και εκεί συναντά τον πολεμιστή του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, Θεόφιλο Τουμάζο, ο οποίος θα δοξαστεί ως πολεμιστής και πυγμάχος, θα είναι ο πρώτος Έλληνας της Κύπρου, που θα μετέχει στην Εθνική Ελλάδος στην πάλη στους Ολυμπιακούς του Άμστερτάμ.
Το βιβλίο του Φρίξου Δημητριάδη, «Παναγιώτης Τουμάζος» αποτελεί μια πολύ σημαντική συμβολή στα ερευνητικά και συγγραφικά δρώμενα της Λεμεσού, και της Κύπρου. Μια έκπληξη και για την αθλητική κοινότητα του νησιού γιατί επαναπροβάλλει το λησμονημένο αθλητή στα στάδια των ΗΠΑ, της Ολλανδίας και της Κύπρου, Θεόφιλο Τουμάζο.
