Μια σατιρική αναγνωση των μεταπολεμικών Παγκύπριων μαθητικών αγώνων «ΑΓΩΝΕΣ» (σάτιρα). Ένα μεταπολεμικό σατΙρικό μαθητικό ποιήμα του Γιάννη Κ. Παπαδόπουλου
Η σατιρική γραφή, η γελοιογραφία και η ευθυμογραφική χρονογραφία συναντόνται πολύ συχνά με τον αθλητισμό της Λεμεσού και της Κύπρου.
Ολόκληρος ο εικοστός αιώνας της Λεμεσού διασώζει εύθυμες διηγήσεις και περιστατικά που προξενούν άφθονο το γέλιο και έχουν σχέση με τις αθλητικές δραστηριότητες, τα ομαδικά παιγνίδια και ιδιαίτερα το ποδόσφαιρο της πόλης.
Στα κατά καιρούς ημερήσια και περιοδικά έντυπα της πόλης και του νησιού ευθυμογράφοι, γελοιογράφοι, σατιρικοί ποιητές και χρόνο γράφοι επιχειρούν να σατιρίσουν πρωταγωνιστές, σωματεία, Γυμναστικούς συλλόγους και αθλητικά γεγονότα.
Σε μια πρώτη ερευνα περισσότερο δειγματοληπτική έχω επισημάνει τέτοια κείμενα, σκίτσα, στίχους και ευθυμογραφήματα στη Σατιρική του Γιώργου Μαυρογένη, στις εφημερίδες που εκδίδει ο Ευέλθον Πιτσίλλίδης, στην Καμπάνα του Χαπέστη, στη σατιρική ποίηση του Διογένη, λιγότερο στον Παρατηρητή και το Χρόνο. Γενικά οι ανθρώποι της Λεμεσού αγκαλιάζοντας
τον αθλητισμό τον εντάσσουν και στην ατμόσφαιρα της πόλης που θέλει τη χαρά και το γέλιο, το αθενό πείραγμα και τον έξυπνο αστεϊσμο να καταρδεύουν και να παρηγορούν ολόκληρο τον ανθρώπινο βίο.
Έτσι το αλατοπίπερό της σάτιρας συντροφεύει την αθλητική ζωή της Λεμεσού όπως και πολλές από τις εκφάνσεις της ζωής της πόλης μας.
Η Λεμεσός στα χρόνια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου είναι μια πόλη ζωντανή, μια πόλη που πήρα τις συσκοτίσεις, τους πολεμικούς κινδύνους αλλά και την τεράστια οικονομική, κοινωνική και πολεμική κινητικότητα που επιβάλλει η πραγματικότητα ενός λιμανιού βάσης κυριολεκτική σε ένα από τα λιγοστά ελεύθερα νησιά της Μεσογείου και από τις ειρηνικότερες γωνιές ανεφοδιασμού και ανασύνταξης για το ναυτικό, το πεζικό και τις μονάδες τεθωρακισμένων των συμμάχων. Σε αυτή την πόλη μεγαλώνει μια νέα γενιά δημιουργική και φιλοδοξή μια ομάδα νέων ανθρώπων που κυριολεκτικά θα τιμήσει την πόλη στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα χαρίζοντας στο νησί ποιητές διηγηματογράφους γελοιογράφους, ζωγράφους, καθηγητές Πανεπιστημίων, ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σαμποτέρ, ηρωομάρτυρες, επαναστάτες και αντάρτες, συνδικαλιστές και διανοητές, εμπορευόμενους και μαχητές στον καλόν αγώνα της βιοπάλης και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Μεγαλώνει μια νέα γενιά που δεν θα υστερήσει και θα χαρίσει στην πόλη και το νησί επιφανείς αθλητές, βιρτουόζους ποδοσφαιριστές, προπονητές και θυσιαστικούς ηγέτες στην ανάπτυξη του αγροτικού και του αστικού αθλητισμού.
Η ευλογημένη και χαρισματική αυτή γενιά φοιτά στο Ελληνικό Γυμνάσιο Λεμεσού που συνεχίζει να ακμάζει στη δεκαετία 1939 μέχρι το 1949.
Διδάσκεται Αρχαία Ελληνικά, Νέα Ελληνικά, Λατινικά, Αγγλικά Φυσική, Γεωγραφία, Κοσμογραφία, Φιλοσοφική Θρησκευτική, Ιστορία, Μαθηματική Τεχνική, Μουσική, Γυμναστική ήτοι Σωματική ασκήσεις, Αθλοπαιδίας και Αθλητική σε αριθμό εβδομάδων 220 για έξη έτη.κατανεμημένες σε τρεις περιόδους εβδομαδιαίως. Σε όλη αυτή την παιδευτική δοκιμασία εντάσσουν
και τη μετοχή τους στην πήλη ιδεών της εποχής. Ακμάζει το μαρξιστικό κίνημα στην πόλη αλλά και τον χριστιανικό κίνημα με εμπνευστή τον Π. Σολομώντα Παναγίδη. Η ενωτική οραματική ανάγνωση του μέλλοντος περιπατεί ελεύθερα τις οδούς της πόλεως. Οι μαθητές εκδίδουν εφημερίδες, χειρόγραφες αυτοσχέδιες περιοδικές εκδόσεις με πρωταγωνιστές από τη μια το Γιώργο Μαυρογένη και στην άλλη το Γιάννη Παπαδόπουλο που εκδίδει το περιοδικό «Ο Ζορνές» μια σπιρτάτη περιοδική έκδοση χειρός με ευθυμογραφήματα, έμμετρη σάτιρα, κολλάζ γελοιογραφικό, έξυπνα πειράγματα και χιουμοριστική
επεισόδια. Πρόσφατα έχουμε ανακαλύψει – εντοπίσαμε με τη βοήθεια του αδερφού του Γιώργου Παπαδόπουλου τρία τέυχη της πολύτιμης αυτής έκδοσης με ημερομηνίες.
Στα περιοδικά αυτά που κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι ο Παπαδόπουλος σατιρίζει κεφάτα τους συμμαθητές και τους καθηγητές του Ελληνικού Γυμνασίου Λεμεσού αφήνοντας υπονοούμενα για τις αθλητικές και γυμναστικές τους επιδόσεις. Ο Γιάννης Παπαδόπουλος με αυτοσαρκασμό, στιχουργική δεινότητα και έξυπνο χιούμορ κινείτε με την άνεση δεινού
ευθυμογράφου και καταφέρνει να γίνει το περιοδικό ανάρπαστο. Από σπίτι σε σπίτι διαβάζεται και επιστρέφει την επόμενη για νέους δανεισμούς.
Από τα γραπτά ευθυμογραφικού και σατιρικού περιεχομένου αυτής της περιόδου ξεχωρίζει το εκτενές σατιρικό ποίημα ΑΓΩΝΕΣ (Σάτιρα), ένα ποίημα είκοσι στροφών, ογδόντα συνολικά στίχων όπου πρωταγωνιστούν μαθητές του Ελληνικού Γυμνασίου Λεμεσού, οι σεβαστοί καθηγητές της εποχής, ο Παπαφίγγος και τα λεωφορεία του, το γήπεδο Γ.Σ.Π., ο Γυμναστικός
Σύλλογος Ολύμπια, τα αεροπλάνα Σπιτφαϊαρ πλήθος αγωνίσματα και πρωτότυπες αθλητικές δοκιμασίες.
Ας το χαρούμε σε μια πρώτη ανάγνωση ΑΓΩΝΕΣ (Σάτιρα)
Ήρθα με τον Παπαφίγγο
και το τρέξιμο μου σφίγγω
Έρχομαι απ το Γ.Σ.Π.
αχ η καρδιά μου θα κοπή
----------
Μόλις τώρα αυτήν την ώρα
Στους Παγκύπριους στην Χώρα
Φίλοι νενικήκαμεν
Μα δεύτεροι εβγήκαμεν.
---------
Μας εφάγαν τα Βαρώσια
Όμως εις τα 800
Ο Γιαννάκης άνοιξε
Και πρώτος ετερμάτισε
---------
Έτρεχε σαν το Σπιτφαιαρ
Και τα μάτια του ήσαν φαίαρ
Δυνατός που έκαψε
Το νήμα και το έκοψε.
---------
Τα πρωτεία δισκοβολίας
Όπως και σφαιροβολίας
Ήπαν του Αλεξάνδρου μας
Του περιβόητου «Μαύρου» μας.
---------
Τα πρωτεία στο λιθάρι
Ο Ανδρέας έχει πάρει
Κι ήρθε πρώτος και τρανός
Εις τα εμπόδια ο Σπανός.
----------
Γενικώς οι αθλητές μας
Κι όσοι πήγαν μαθητές μας
Ήσαν φρόνιμοι πολύ
με συμπεριφορά καλή
---------
Οι αθλητές μας φάγαν κι ήπιαν
Ενώ είχαν τσέπη τρύπιαν
Κι έλεγαν στο φαγητό
Ας εν καλά το Γ.Σ.Ο.
---------
Η Ιδιωτική ήρθεν πρώτη
Και οι Βαρωσιώτες πρώτοι
Όσο για το Λύκειον
Εσύναξεν…..καλλίκιον.
---------
Επί του πιεστηρίου
Και εκ του διευθυντηρίου
Ένα νέο χαρωπό
Αμέσως τώρα θα σας πώ.
---------
Οι καθηγηταί μας μόλις
Πήραν αποφάσεις όλοι
Σας το λέγω μυστικά:
Να κατεβούνε στα αθλητικά
----------
Και τον κύριο Κουδουνάρη
Τον εβάλαν στο λιθάρι
Και ο Μάρκαρης θαρρώ
Θάχει το ύψος επί κοντώ.
----------
Και τον κύριο Πάνω Μέση
Θα τον βάλουν να παλαίση
Κι αν δεν έχω άδικο
Θα τραγουδάει τον «Κατάδικο»
---------
Ο Πραξής θάναι συντόμως
Άσσος μαραθωνοδρόμος
Διότι τούπε ο γιατρός:
Γυμναστική και μέν πολλοτρώς.
---------
Και ο κύριος Γυμνασιάρχης
Που της συνεδριάσεως άρχει
Δεν θα είναι αθλητής
Μα θα γίνει ποδοσφαιριστής.
----------
Ο Ρωσσίδης θέλει πάλι
Να τον βάλουν: στη σκυτάλη
Μα ο καιρός του πέρασε
Κι ο Περικλέους εγέρασε.
---------
Τον Παναγιωτάκη γράψαν
Στα 100 τον κατατάξαν
Θέλει όμως χρήματα
Και τότε πια βλαστήματα.
----------
Εισιτήρια όποιος ζητάει
Εις τον Φυλακτού θα πάει
Για τον Σιδερά τι λές;
Θα βάζει ασβέστη στις γραμμές.
---------
Τώρα όσο για τον δίσκο
Ο κατάλληλος που βρίσκω
Και θα βγεί πρωταθλητής
Είναι ο Γιάννης ο καφετζής.
---------
Κι επειδή έχω βραχνιάσει
Μιας ας έρθει να κεράσει
Σας παρακαλώ θερμά
Δυό-τρία κρύα παγωτά
******************
ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Λεμεσός
Το ποίημα είναι μάλλον γραμμένο μετά από Παγκυπρίους Μαθητικούς Αγώνες της εποχής Σχολική χρονιά 1945-46 ή 1946-47 που διεξήχθησαν στο Γ.Σ.Π. και στους οποίους συμμετείχαν εκτός από την ομάδα του Ελληνικού Γυμνασίου Λεμεσού, το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, την Ιδιωτική Σχολή, το Εμπορικό Λύκειο Λεμεσού και Λάρνακος Στους αγώνες αυτής οι αθλητές – μαθητές της Λεμεσού σημειώνουν επιτυχίες. Ο Γιαννάκης στα 800 μέτρα, ο Ανδρέας στο λιθάρι, ο Σπανός στα εμπόδια ενώ ο Αλέξανδρος ο περιβόητος «Μαύρος» πρωτεύει τόσο στη δισκοβολία όσο και στη σφαιροβολία. Μετά
από συζητήσεις με συμμαθητές στου Παπαδοπούλου και άλλους φίλους εκείνης της εποχής έχουμε καταλήξει στους παρακάτω.
Γιαννάκης Γενναδόπουλος 800 μέτρα
Αλέξανδος «Μαύρος» δισκοβολία – σφαιροβολία
Ανδρέας Χρυσάνθου λιθάρι
Σπανός Στέλιος: εμπόδια
Σατηρίζονται επίσης εύστοχα και έξυπνα οι καθηγητές
Κουδουνάρης Αντώνης καθηγητής ,
Πάνος Μέσης φιλόλογος,
Μάρκαρης Περικλής μαθηματικός
Πραξής: Πραξιτέλης Γεωργίου – φιλόλογος –
Γυμνασιάρχης ο Γυμνασιάρχης ο Γερακαρης
Ρωσσίδης Δημητράκης καθηγητής Αγγλικών
Ο Παναγιωτάκης – Παναγιωτόπουλος καθηγητής Φυσικής
Περικλέους Κώστας καθηγητής Αγγλικών
Φυλακτού Ευαγόρας καθηγητής
Σιδεράς παιδονόμος
Ο Γιαννής ο Καφετζής
O Παπαδόπουλος γράφει αυτή τη σάτιρα το 1947.
Το πρώτο του ποίημα φέρει ημερομηνία 28 Μαϊου 1943. Από εκείνη την περίοδο αρχίζει τις δημοσιεύσεις ποιημάτων στο φιλόξενο «Παρατηρητή» ενώ σατιρίζει στιχουργικώς και με διηγήσεις στο σχολείο, στο Κατηχητικό στις νεανικές συνάξεις, στις Κατασκηνώσεις της ΟΧΕΝ στον Κακομάλλη. Αυτή τη διάθεση σάτιρας και αυτοσαρκισμού, ως μια σωτήρια απόπειρα υπέρβασης των δυσκολιών θα την κρατήσει σύντροφο όταν ετοιμάζει το «Ζορνέ» αλλά και στην κατοπινεί βραβευμένα του διηγήματα που διασώθηκαν και εκδόθηκαν από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας με τον τίτλο
«Χρισταγκαθα». Σε μια παλαιότερη εισήγηση μου στη σειρά διαλέξεων «Προσωπικότητας της Λεμεσού» παρουσιάζοντας τη σημαντική αυτή μορφή της Πόλης μας αφιέρωσα ένα μέρος της διάλεξης στο σατιρικό Παπαδόπουλο.
Σε μια άλλη ευκαιρία ίσως αναφερθούμε εκτενέστερα σε αυτή τη πτυχή του βίου του.
Τελειώνοντας την εισήγηση μου για τη σατιρική παρουσίαση των Παγκυπρίων Μαθητικών αγώνων του 1947 από το δεκαοχτάχρονο τότε ποιητή Γιάννη Παπαδόπουλο θεώρησα πολύτιμο να παραθέσω ως επίλογο ένα συνοπτικό βιογραφικό του σημείωμα για να τον γνωρίσουν και όσοι τυχόν νέοι δεν είχαν την ευκαιρία να ακούσουν ή να διαβάσουν για αυτόν.
Ο Γιάννης κ. Παπαδόπουλος γεννήθηκε στο Κάϊρο το 1928 και εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Κύπρο, τη γενέτειρα του πατέρα του, το 1938.
Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Όντας φοιτητής στην Αθήνα, εντάχθηκε στο χριστιανικό φοιτητικό κίνημα που άκμαζε τα χρόνια εκείνα. Παράλληλα, συνεργάστηκε με την Εθναρχία στες πάμπολλες πανελλήνιες εκδηλώσεις της, μεταφέροντας το μήνυμα του ενωτικού αγώνα των Κυπρίων.
Αποφοίτησε από τη Σχολή το 1952 και επέστρεψε στην Κύπρο. Εκπαιδευτικός πλέον άρχισε από τα πρώτα χρόνια στην έδρα να συλλέγει λαογραφικό υλικό από τα ορεινά χωριά της Κύπρου.
Στον Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. εντάχθηκε από τους πρώτους και ανέλαβε ποικίλες και ριψοκίνδυνες αποστολές. Το 1956 καταζητήθηκε για παράνομη εισαγωγή όπλων και μέχρι το 1959 ήταν αντάρτης. Στην παρανομία και εν μέσω ποικίλων και συνεχών μετακινήσεων, δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της έντυπης διαφώτισης και της δημόσιας παρέμβασης σε εφημερίδες και περιοδικά, χρησιμοποιώντας περίτεχνα ψευδώνυμα και προσχήματα.
Το 1959 – 60 σπούδασε Βιβλιοθηκονομία στο Λονδίνο και το 1965 Ψυχολογία και Καθοδήγηση στο πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Αφυπηρέτησε από την εκπαίδευση το 1988.
Ο Γιάννης Κ. Παπαδόπουλος εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, «Τότε που Πολεμούσαμε» (Λευκωσία 1963), πήρε το Α΄ βραβείο στον Πιερίδειο ποιητικό διαγωνισμό του 1963. Το δεύτερο ποιητικό του βιβλίο φέρει τον τίτλο «Συλλογή» (Αθήνα 1966). Στις εκδόσεις «Ονήσιλος» εκδόθηκε το 1987 ο τόμος «Κείμενα ενός Αγώνα», στον οποίο
συγκεντρώνονται τα διασωθέντα παράνομα κείμενα που ο Παπαδόπουλος έγραψε κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α. Ποιητικές εργασίες του έχουν δημοσιευτεί στα περιοδικά «Κυπριακά Γράμματα», «Νέα Εστία», «Πνευματική Ζωή», «Πνευματική Κύπρος», «Φιλολογική Κύπρος», «Charioteer», «Literary Review» και αλλού. Σκόρπια σε περιοδικά και εφημερίδες βρίσκεται η μεταφραστική εργασία του από την αγγλική κυρίως ποίηση, καθώς και φιλολογικά άρθρα και μελέτες. Ποιήματα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά και γαλλικά.
