Του Γιάννου Χαραλαμπίδη*
Το ξύπνημα της ρωσικής αρκούδας, ο Kινέζος γίγαντας, ο θείος Σαμ και οι Γερμανοί… που ξανάρχονται - Η αρχιτεκτονική ασφάλειας, οι οικονομικές ζώνες από την Ευρώπη ώς την Κίνα, η θέση της Τουρκίας και η Κύπρος.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μόνο ή αρχή νέων εξελίξεων, που αφορούν στη αναδιαμόρφωση του διεθνούς συστήματος εν μέσω δομικών αλλαγών στην αρχιτεκτονική ασφάλεια της Ευρώπης. Είναι, δε, πρόδηλον ότι η ισχύς συνδέεται με τη διπλωματία και αποτελεί εργαλείο πιέσεων στις συνομιλίες. Το μήνυμα Πούτιν είναι σαφές: Ή δέχεσαι τους όρους μου ή αργά ή γρήγορα μπαίνω στο Κίεβο. Βεβαίως, όπως διπλωματικές πηγές αναφέρουν, θα ήθελε τον Ουκρανό Πρόεδρο να αλλάξει στρατόπεδο παρά να τον αποκαθηλώσει. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να κερδίσει άλλοθι στην υλοποίηση της αναθεωρητικής του πολιτικής. Από την άλλη, προβάλλεται και η άποψη ότι ο κύβος ερρίφθη. Ο Πούτιν θα εγκαθιδρύσει είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο μια φίλια προς τον ίδιο Κυβέρνηση, για να προχωρήσει στην αποστρατιωτικοποίηση, την οποία, ούτως η άλλως, θα επιτύχει με την καταστροφή τους Ουκρανικού Στρατού και τον εν συνεχεία έλεγχό του. Όσο επιτρέψει να υπάρχει στο πλαίσιο της αποστρατιωτικοποίησης.
Ποιες συμμαχίες δημιουργούνται στην Ασία και πώς παίζει η Μόσχα
Η Φινλανδία θέλει το ΝΑΤΟ και η φινλανδοποίηση της Κύπρου
Τι θέτει η Ρωσία ως casus belli και ο ρόλος της Τουρκίας
Η νέα αρχιτεκτονική
Ο σχεδιασμός της Ρωσίας αφορά μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας, η οποία: 1. Θα θέτει υπό τον έλεγχο της την Ουκρανία και τη Λευκορωσία. 2. Θέτει ήδη ως αιτία πολέμου την επέκταση του ΝΑΤΟ στη Σουηδία και, κυρίως, στη Φινλανδία. 3. Θα ζητήσει ειδικές ρυθμίσεις για τις Βαλτικές Χώρες, υπό την έννοια ότι από το έδαφός του δεν θα μπορεί να απειλείται η Ρωσία και δη η Μόσχα ή η Αγία Πετρούπολη. Ανάλογο καθεστώς θα αφορά και σε πρώην ανατολικές χώρες, όπως είναι η Ρουμανία και η Βουλγαρία. 4. Καμιά πυρηνική στόχευση και απειλή από τις χώρες αυτές σε βάρος της Ρωσίας.
Οι εξελίξεις στην Ουκρανία πυροδοτούν αντίστοιχες εντός της ΕΕ και στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ, καθώς και στις μελλοντικές με τη Ρωσία. Ποιο θα είναι το νέο σύστημα ασφάλειας της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας και ποιοι θα συμμετάσχουν σε αυτό. Για παράδειγμα: Υπάρχουν χώρες όπως η Γερμανία, που έχει ανακοινώσει έναν προϋπολογισμό της τάξης των 100 δις ευρώ για την άμυνά της. Η Πολωνία έχει παραγγείλει 200 άρματα μάχης από τις ΗΠΑ και η Γαλλία αναφερόταν σε αμυντική αυτονομία της Ευρώπης. Με ποιο τρόπο όμως θα γίνει κάτι τέτοιο, όταν ακόμη και τώρα υπάρχουν κράτη που δεν θέλουν να προσφέρουν στην άμυνα ή κράτη όπως η Πολωνία και οι Βαλτικές Χώρες που έχουν στραφεί προς τις ΗΠΑ και εξαρτώνται από αυτές. Συν του γεγονότος ότι: Α) Οι Αμερικανοί στέλνουν σχεδόν παντού νέες δυνάμεις, έστω και συμβολικά, για ψυχολογικούς λόγους, καθώς και οπλικά συστήματα εκεί όπου ήδη θεωρείται ότι εκδηλώνεται ρωσική απειλή. Υιοθετούν αυτήν την πρακτική ακόμη και στη Γερμανία, η οποία στα ζητήματα της ασφάλειας είναι υπό την επιτήρηση των ΗΠΑ. Κερδίζουν το συμμαχικό ηγετικό πλεονέκτημα.
Β) Τα περισσότερα κράτη της ΕΕ (πλην Κύπρου, Μάλτας, Αυστρίας, Σουηδίας και Φιλανδίας - οι δυο τελευταίες θέλουν ένταξη στο ΝΑΤΟ) ανήκουν στο ΝΑΤΟ, που διαθέτει τις υποδομές και τους μηχανισμούς ασφάλειας με ηγέτιδα χώρα τις ΗΠΑ. Χωρίς τους Αμερικανούς δεν μπορεί να υπάρξει επαρκής αποτροπή, όχι μόνο σε συμβατικό, αλλά και σε πυρηνικό επίπεδο. Γιατί λοιπόν να υπάρξει απαγκίστρωση από το ΝΑΤΟ; Εκείνο που είναι σημαντικό είναι ότι η Γερμανία με τον νέο της προϋπολογισμό για την άμυνα δεν θα είναι μόνο οικονομικός γίγαντας, αλλά και η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη. Συνεπώς, στο πλαίσιο μιας αυτόνομης ευρωπαϊκής άμυνας, η αντίληψη περί Γερμανικής Ευρώπης αντί Ευρωπαϊκής Γερμανίας θα ενισχυθεί.
Ο ρόλος της Κίνας
Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, θα υπάρξουν δομικές αλλαγές στις Ευρωατλαντικές σχέσεις, με τη Βρετανία ως την κύρια σύμμαχο των ΗΠΑ να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο και πόλο στα θέματα της ασφάλειας. Συνεπώς, έχουμε μιαν αναπροσαρμογή σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ και Βρετανίας με την υπόλοιπη Ευρώπη και τις ΗΠΑ σε σχέση με τη ρωσική απειλή, για την οποία εγείρεται το εξής ερώτημα: Πόσο μακριά μπορεί να φτάσει; Οι δομικές αλλαγές δεν αφορούν μόνο το Δυτικό στρατόπεδο αλλά και τη Ρωσία σε σχέση με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, καθώς και με τις χώρες του Καυκάσου, την Ινδία και δη με την Κίνα. Η τελευταία είναι παίκτης-κλειδί του διεθνούς συστήματος και στην παρούσα φάση στηρίζει τη Ρωσία επειδή επιδιώκει αποδυνάμωση των ΗΠΑ και της ΕΕ στον εμπορικό και οικονομικό πόλεμο, που μετά την εισβολή στην Ουκρανία και τις κυρώσεις που επιβάλλει η Δύση στη Ρωσία λαμβάνει νέες διαστάσεις. Η ενίσχυση των σχέσεων Ρωσίας και Κίνας δεν είναι αποτέλεσμα του πολέμου της Ουκρανίας. Αυτός ήρθε να δώσει πρόσθετο σπρώξιμο ως αποτέλεσμα της οικονομικής απομόνωσης της Ρωσίας από τη Δύση. Η ΕΕ στρέφεται στρατηγικά σε μια πρακτική ενεργειακής απεξάρτησης από τη Μόσχα, λόγω της πολιτικής για την πράσινη ενέργεια, την ίδια στιγμή που οι ανάγκες της Κίνας αυξάνονται και η Ρωσία είναι αυτή που μπορεί να της επιλύσει το πρόβλημα. Μέσα σε αυτό το σκηνικό είναι πρόδηλη η πρόθεση από πλευράς Ρωσίας να ενισχύσει τους οικονομικούς και εμπορικούς θεσμούς της όπως είναι η Ευρωασιατική Οικονομική Ένωση (ΕΟΕ), στην οποία συμμετέχουν ήδη η ίδια, το Κιργιστάν, η Λευκορωσία και η Αρμενία. Προφανώς και θα επιδιώξει να εντάξει σε αυτήν και την Ουκρανία, για να βάλει τέλος στην προσδοκία της υφιστάμενης Κυβέρνησης της χώρας να ενσωματωθεί στην ΕΕ. Το κρίσιμο, δε, ζήτημα είναι η Τουρκία. Κατά πόσον, δηλαδή, θα θελήσει να στραφεί προς την ΕΟΕ εάν συνεχίσει να βρίσκει την πόρτα της ΕΕ κλειστή. Το ίδιο ισχύει και για την Κίνα, η οποία βεβαίως θα θέλει να έχει σημαντικό ρόλο, γεγονός που θα επιβάλει θεσμικές αλλαγές στην ΕΟΕ ή τη δημιουργία ενός νέου Οικονομικού και Εμπορικού Οργανισμού, που θα έχει ως στόχο αρχικά τη δημιουργία μιας αντίστοιχης εμπορικής ζώνης χωρίς δασμούς, για παράδειγμα, που θα λειτουργεί ως αντιστάθμισμα και της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Τέτοιες δράσεις θα μπορούσε να ήταν η αντίδραση της Ρωσίας στην οικονομική και εμπορική απομόνωση που η Δύση θέλει να θέση τη Ρωσία. Ως προς την Κίνα, το ερώτημα είναι μέχρι ποιο σημείο θα συνεργαστεί με τη Ρωσία και πόσες είναι οι εξαρτήσεις της από τις ΗΠΑ και την ΕΕ; Μπορούμε να το θέσουμε και διαφορετικά: Γιατί να τα χαλάσει η Κίνα με τη Δύση συμμαχώντας κατά τρόπο απόλυτο με τη Ρωσία και να μη διατηρήσει μια στάση μεταξύ των δύο κόσμων (δηλαδή της Ευρώπης και των ΗΠΑ από τη μια και της Ρωσίας από την άλλη) στην πολιτική λογική τους εκκρεμούς;
Η Κύπρος και η Τουρκία
Το ερώτημα είναι πού στέκει η Κύπρος σε όλα αυτά; Το θετικό είναι ότι συνιστά κράτος μέλος της ΕΕ. Το αρνητικό είναι ότι δεν έχει δείξει ότι μπορεί να εκμεταλλευθεί αυτό το καθεστώς έναντι της Τουρκίας, που αποτελεί κατοχική δύναμη και μόνιμη απειλή. Γιατί δεν μπορεί; Διότι οι κομματικές ηγεσίες είναι κατώτερες των περιστάσεων και επιδίδονται σε μικροπολιτική, αντί στον καθορισμό εθνικού συμφέροντος και υλοποίησής του. Επιτρέπει στην Τουρκία να διαδραματίζει ρόλο ειρηνοποιού, χωρίς αντίδραση στα διεθνή φόρα. Πότε; Σε μια χρονική στιγμή που είναι βραστό το σίδερο στην Ουκρανία. Ακόμη και τώρα, αντί των ΜΟΕ, η Κυβέρνηση θα πρέπει να συνδέσει το Κυπριακό με το Ουκρανικό και να σταθεί σε θέματα αρχών όπως τα καθόρισε η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Ότι, δηλαδή, μετά τις κυρώσεις επί της Ουκρανίας θα πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία, διότι είναι εισβολέας, διότι συνεχίζει την κατοχή και διότι μας απειλεί με εξαφάνιση. Δεν χρειάζεται να φτάσουμε στο σημείο της Ουκρανίας για να ξυπνήσουμε. Και να δούμε στον ξύπνιο μας έναν νέο εφιάλτη, όπως το ’74. Βεβαίως, δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις. Ότι δηλαδή αυτό το κομματικό κατεστημένο μπορεί να αλλάξει και να υιοθετήσει την υφιστάμενη πολιτική. Έχει ήδη εφαρμόσει μιας μορφής φινλανδοποίηση και τώρα το Υπουργείο των Εξωτερικών αφήνει να διαρρεύσει ότι υπάρχει ο κίνδυνος ενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Τουρκία. Εάν όντως αυτό συμβαίνει, γιατί δεν το καταγγέλλουν επίσημα και με στοιχεία στον ΟΗΕ και στην ΕΕ αξιώνοντας κυρώσεις; Εάν όντως προχωρήσει η Άγκυρα σε μια τέτοια ενέργεια, ποιος ευθύνεται; Αυτοί που αντί να ζητήσουν κυρώσεις πρότειναν ΜΟΕ, δηλαδή αποδοχή (acknowledgement) του ψευδοκράτους μέσω Τύμπου επί τη βάσει της πρωτοφανούς λογικής: Επειδή ο Υπουργός Εξωτερικών Ι. Κασουλίδης εκτιμά ότι ο Ερντογάν θα ενσωματώσει τα κατεχόμενα, θα τον προλάβει προσφέροντας αποδοχή στο ψευδοκράτος, δηλαδή το προηγούμενο στάδιο της πλήρους αναγνώρισης, η οποία θα προκύψει με μια λύση υποταγής που θα μας μετατρέπει σε βιλαέτι της νέας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία θέλει να διαδραματίσει έναν άλλο πόλο στο νέο περιφερειακό και παγκόσμιο πολυπολικό σύστημα.
Το ΝΑΤΟ και η αποτροπή του Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου
Ο Χάρτης αποτυπώνει τις εξελίξεις στο πεδίο της μάχης, που είναι συναφείς με τη διπλωματία και δη τις συνομιλίες που διεξάγονται υπό τη σκιά της ρωσικής ισχύος. Είναι εμφανές ότι ο ρωσικός στρατός θα επιδιώξει να μετατρέψει την Ουκρανία σε περίκλειστη χώρα, δηλαδή χωρίς να έχει πρόσβαση στη θάλασσα, αφού δημιουργεί ένα τόξο που ξεκινά από τα νοτιοανατολικά της χώρας και μέσω Μαριούπολης και Κριμαίας θα φτάσει στην Οδησσό και από εκεί στην Υπερδνειστερία και Μολδαβία. Στα βόρεια κρατά το Κίεβο υπό πολιορκία για να εκβιάζει στις συνομιλίες τον Ουκρανό Πρόεδρο, ο οποίος μπορεί να φανεί χρήσιμος στην υπογραφή μιας συμφωνίας ευνοϊκής για τη Μόσχα. Δύσκολο, αλλά το έχουν στο μυαλό τους οι Ρώσοι. Το ΝΑΤΟ επανέλαβε ότι δεν θα εμπλακεί στην Ουκρανία, διότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμεί με την έναρξη ενός Πανευρωπαϊκού ή Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ΗΠΑ συμμαχούν με την ΕΕ στη διεξαγωγή «οικονομικού πολέμου», μεγάλο κόστος του οποίου θα κληθεί να πληρώσει κυρίως η Ευρώπη. Με την άρνηση των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ να υπερασπιστούν την Ουκρανία, την οποία «ξεσήκωσαν» εναντίον της εισβάλλουσας Ρωσίας, είναι ως να λένε στον Πρόεδρο Πούτιν: Τελείωσε τη δουλειά στο πεδίο της μάχης και μετά συζητάμε…
*Δρ των Διεθνών Σχέσεων
