Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού, Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Η έννοια των «Έξυπνων Πόλεων» (Smart Cities) έχει αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια, με την τεχνητή νοημοσύνη, τους αισθητήρες και τα “big data” να πρωταγωνιστούν. Ωστόσο, μια πόλη δεν γίνεται πραγματικά έξυπνη μόνο χάρη στην τεχνολογία της, αλλά από το πόσο ανθρώπινη, δίκαιη και συμπεριληπτική είναι. Βασικός μας στόχος, όταν αναφερόμαστε σε
αυτή την έννοια και το περιεχόμενό της, δεν είναι οι πιο «έξυπνες» υποδομές, αλλά οι πιο φιλικές, βιώσιμες και συμμετοχικές πόλεις, όπου η τεχνολογία υπηρετεί τον άνθρωπο.
Το πρώτο βήμα προς αυτή τη μετάβαση είναι η δημιουργία ενός εθνικού πλαισίου για τις ανθρωποκεντρικές έξυπνες πόλεις. Η Κύπρος χρειάζεται ένα διαφανές και σύγχρονο σύστημα δεικτών που να αποτυπώνει την ποιότητα ζωής, την κοινωνική συνοχή, την ενεργειακή αποδοτικότητα και την προσβασιμότητα. Δεν αρκεί να μετράμε τις ψηφιακές εφαρμογές ενός δήμου (εφόσον, δηλαδή, υπάρχουν). Πρέπει, παράλληλα, να αξιολογούμε την πραγματική βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών σε όλους τους τομείς της αθημερινότητάς του, από τη μετακίνηση και τη στέγαση, έως τις δημόσιες υπηρεσίες.
Παράλληλα, απαιτείται μια εθνική πλατφόρμα ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών. Μια ψηφιακή κοινότητα συνεργασίας ανάμεσα σε δήμους, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και οργανωμένα σύνολα, όπου θα διαμοιράζονται πολιτικές, λύσεις και ιδέες. Ένα τέτοιο δίκτυο θα αποτρέπει επαναλαμβανόμενα λάθη, θα ενισχύει τη μεταφορά γνώσης και θα επιταχύνει τη συλλογική πρόοδο σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η στεγαστική κρίση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις. Οι έξυπνες πόλεις μπορούν να δώσουν νέες λύσεις με τον εντοπισμό ανεκμετάλλευτων κτιρίων μέσω δεδομένων, ανάπτυξη προσιτής στέγασης με συνεργατικά μοντέλα, αξιοποίηση τεχνολογιών όπως η 3D εκτύπωση και οι προκατασκευασμένες κατοικίες. Παράλληλα, χρειάζονται πολιτικές ενίσχυσης, όπως φορολογικά κίνητρα, χρήση δημόσιας γης και μικροχρηματοδοτήσεις που θα επιτρέπουν στους πολίτες να συμμετέχουν ενεργά στην παραγωγή κατοικίας.
Η τεχνολογία από μόνη της δεν επαρκεί. Βασική συνιστώσα στην σύγχρονη μετάβαση προς τις ανθρωποκεντρικές πόλεις είναι η κοινωνική και θεσμική καινοτομία. Ένα μοντέλο συνεργασίας ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, πανεπιστήμια και πολίτες αποτελεί τη βάση για βιώσιμες πολιτικές. Έτσι, κάθε έργο θα αξιολογείται όχι μόνο με οικονομικά, αλλά και με κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.
Η ενεργός συμμετοχή των πολιτών είναι κρίσιμη. Οι αποφάσεις για τις πόλεις πρέπει να λαμβάνονται μέσα από ανοικτές διαβουλεύσεις και ψηφιακά εργαλεία συμμετοχής. Οι πολίτες δεν είναι θεατές, αλλά συνδιαμορφωτές του αστικού τους περιβάλλοντος. Μέσα από υμμετοχικό προϋπολογισμό και ανοιχτά δεδομένα, οι δήμοι μπορούν να ενισχύσουν τη φωνή όλων, ιδιαίτερα των νέων και των πιο ευάλωτων ομάδων.
Εξίσου σημαντική είναι η εκπαίδευση και η ευαισθητοποίηση γύρω από τον ρόλο της τεχνολογίας. Προγράμματα ψηφιακής εγγραμματοσύνης, κατάρτιση στελεχών και δράσεις ενημέρωσης μπορούν να εξασφαλίσουν ότι η καινοτομία υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, την ισότητα και την ιδιωτικότητα. Μια πόλη δεν γίνεται έξυπνη επειδή εγκαθιστά αισθητήρες αλλά γίνεται έξυπνη όταν οι άνθρωποί της συμμετέχουν συνειδητά στην αλλαγή.
Τέλος, απαιτείται στήριξη πιλοτικών έργων με σαφείς δείκτες αποτελεσματικότητας. Έργα που θα δείχνουν πώς η τεχνολογία μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική ένταξη, στη μείωση του κόστους ζωής και στη βιωσιμότητα. Αυτά τα παραδείγματα μπορούν να αποτελέσουν οδικό χάρτη για μια εθνική στρατηγική αστικής καινοτομίας.
Η μετάβαση σε ανθρωποκεντρικές έξυπνες πόλεις δεν είναι επιλογή πολυτέλειας, αλλά αναγκαιότητα. Μόνο όταν η τεχνολογία υπηρετεί τη ζωή, το περιβάλλον και τη δικαιοσύνη, οι πόλεις μας θα είναι πραγματικά έξυπνες και θα καταστούν πραγματικά πόλεις για όλους και όχι για τους λίγους.
