Της Έφης Χάνθου*
Όταν το κράτος δείχνει έτοιμο να παρανομήσει πως πρέπει να αντιδρούν οι πολίτες; Όταν μια ομάδα ανθρώπων παλεύει με νύχια και με δόντια να προστατέψει την υγεία των παιδιών της, πετυχαίνει τον στόχο, και λίγα χρόνια μετά ανακαλύπτει πως έχει νέο αγώνα να δώσει γιατί εμφανίστηκε άλλος κίνδυνος, πως περιμένετε να συνεχίζουν να έχουν εμπιστοσύνη στις αρμόδιες αρχές;
Οι περισσότεροι ίσως είδαν τις προσπάθειες της Ομάδας Πρωτοβουλίας «Μητέρων Ιδαλίου» επιφανειακά. Άλλη μια ομάδα που διαμαρτύρεται γιατί δεν θέλει να έχει στην περιοχή της άλλη μια πηγή μόλυνσης. Not in my back yard syndrome το λένε στην ξένη βιβλιογραφία. Αλλά μελετώντας κανείς τις επιστολές διαμαρτυρίας τους, βλέπει πως υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι που αντιστέκονται στην αδειοδότηση εργαστασίου επεξεργασίας αλουμινίου στην βιομηχανική περιοχή Ιδαλίου.
Αξίζει λοιπόν να δώσουμε λίγες περισσότερες πληροφορίες για την συγκεκριμένη περίπτωση. Το εργοστάσιο αυτό θα χωροθετηθεί εντός υφιστάμενου υποστατικού παραγωγής και επεξεργασίας πλαστικού, που έχει ήδη αναβαθμίσει τις εγκαταστάσεις του για να αδειοδοτηθεί πλήρως για να μπορεί να παραλαμβάνει αλουμίνιο σε συγκεκριμένες μορφές, να το λιώνει σε πολύ ψηλές θερμοκρασίες και να το μεταποιεί. Η εταιρία αυτή είχε εξασφαλίσει άδεια από το Τμήμα Περιβάλλοντος για να παράγει πλαστικά αλλά μόλις πήρε την άδεια άρχισε να μετατρέπει τις εγκαταστάσεις της, μεταφέροντας στην περιοχή 2 μεγάλες γεννήτριες. Λόγω της αντίδρασης των περιοίκων το καλοκαίρι του 2023 αναγκάστηκε να υποβάλει άλλη Μελέτη Εξέτασης Επιπτώσεων στο Περιβάλλον η οποία εξετάστηκε το καλοκαίρι που μας πέρασε. Το πολύ ενδιαφέρον σημείο που έχει θορυβήσει αφάνταστα τους επηρεαζόμενους περίοικους είναι η προσπάθεια του ιδιοκτήτη και των μελετητών του να παρουσιάσουν την νέα χρήση του εργοστασίου λίγο πολύ ως ήπια βιομηχανική δραστηριότητα που δεν θα παράγει ιδιαίτερους ρύπους ούτε θα έχει σημαντικά βιομηχανικά απόβλητα να χειριστεί!
Μια απλή περιήγηση στο διαδίκτυο έδωσε πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές συνέπειες της επεξεργασίας αλουμινίου: Τα κυριότερα προφανώς βιομηχανικά απόβλητα ή παραπροϊόντα του κλάδου του αλουμινίου είναι η ερυθρά ιλύς (κατάλοιπο της επεξεργασίας του Βωξίτη) και άλλα στερεά απόβλητα που παράγονται κατά τη διαδικασία παραγωγής του αλουμινίου από την αλουμίνα, τα ξαφρίσματα και οι σκωρίες κατά την άντληση του αλουμίνιου από τις ηλεκτρολυτικές λεκάνες και την μετέπειτα επεξεργασία τους σε ειδικές καμίνους. Και τα δυο απόβλητα χρήζουν ιδιαίτερης διαχείρισης και ειδικής επεξεργασίας, λόγω των μεγάλων και σοβαρών περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκαλούνται εξαιτίας τους. Το ενδιαφέρον όμως σημείο, που αφορά την περίπτωση μας, είναι η προσπάθεια της εταιρίας να αποφύγει την παρουσίαση όλων των πτυχών της διαδικασίας επεξεργασίας που θα ακολουθεί στην πρώτη της αίτηση για παροχή άδειας από το Τμήμα Περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό αναδείχθηκε στην δημόσια παρουσίαση που διεξήχθει από την Ομάδα Πρωτοβουλίας «Μητέρες Ιδαλίου» και αναγκάστηκε η εταιρία να δεσμευτεί να υποβάλει συμπληρωματικά στοιχεία. Αυτή είναι η πολλοστή προσπάθεια εξαπάτησης αρμόδιων θεσμών στην προσπάθεια της εταιρίας να αδειοδοτηθεί.
Η διαδικασία λοιπόν παγοποιήθηκε, εν αναμονή των επιπλέον αυτών στοιχείων αλλά δεν απαντήθηκε επαρκώς το καίριο ερώτημα: γιατί ζητήθηκαν επιπλέον στοιχεία αντί να πετάξουν την αίτηση έξω ως εξόφθαλμη προσπάθεια εξαπάτησης του αρμόδιου φορέα εξέτασης; Γιατί δεν έχει αναδειχθεί το γεγονός ότι οι εγκαταστάσεις αυτού του εργοστασίου έχουν ήδη αναβαθμιστεί ώστε να μπορεί να ξεκινήσει ήδη την επεξεργασία αλουμινίου χωρίς να περιμένει την αδειοδότησή του; Αλλά το πλέον εξόφθαλμο: Ποια εμπιστοσύνη πρέπει να δείξουν οι επηρεαζόμενοι κάτοικοι και άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις στην περιοχή στους αρμόδιους θεσμούς πως θα μπορούν να κάνουν ορθή επίβλεψη των νέων εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων όταν προφανώς έχουν κάνει κάθε διευκόλυνση για να αδειοδοτηθεί ενώ έπρεπε να είχαν απορρίψει το αίτημα τους ήδη; Η δεύτερη διαβούλευση διεξήχθει διαδικτυακά με την συμμετοχή μόνο αρμόδιων φορέων. Είναι αυτό ορθό στα πλαίσια της διαφάνειας που πρέπει να διέπει αυτές τις διαδικασίες;
Ένα άλλο ερώτημα που έχει τεθεί αφορά την εξασφάλιση πολεοδομικής άδειας και άδειας οικοδομής των εγκαταστάσεων. Το 2023 ο τότε Δήμαρχος Ιδαλίου κ. Λεόντιος Καλλένος ανέφερε σε τηλεοπτική εκπομπή ότι έχουν παραλάβει μεν πολεοδομική άδεια αλλά δεν πρόκειται να την εκδώσουν αν δεν τελειώσουν πρώτα οι αναγκαίες διαδικασίες ενώπιον του Τμήματος Περιβάλλοντος. Αν δείτε την φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, θα δείτε πως οι εγκαταστάσεις έχουν ήδη ολοκληρωθεί και προφανώς οι αρμόδιες αρχές (τότε δήμος Ιδαλίου, τώρα πλέον ο ΕΟΑ Λευκωσίας) δεν έχουν πάρει πρέφα... Σε κανένα όμως σημείο της εξέτασης της ΜΕΕΠ από το Τμήμα Περιβάλλοντος δεν φαίνεται να τους απασχόλησε το γεγονός ότι αυτή η εταιρία ξεγέλασε τις αρμόδιες αρχές και έχει προχωρήσει στην ανέγερση των εγκαταστάσεων της χωρίς να έχει εξασφαλίσει πρώτα πολεοδομική άδεια και άδεια οικοδομής.
Άλλο ένα σημείο που προσπάθησε η συγκεκριμένη εταιρία να εξαπατήσει την διαδικασία αφορούσε την διαχείριση των υγρών αποβλήτων της. Από την διαβούλευση που έγινε στα τέλη Ιουλίου 2024, διαφάνηκε ότι δεν υπήρχε εκ μέρους των επενδυτών καμιά συμφωνία με τον σταθμό επεξεργασίας οικιακών λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων στη Βαθιά Γωνιά, παρά τα όσα ισχυρίστηκαν στη διαβούλευση που είχε προηγηθεί. Και πάλι, αντί να διακόψουν την διαδικασία και να απορρίψουν την αίτηση, δόθηκε άλλη παράταση.
Υπάρχει και μια ακόμη πιο επικίνδυνη πτυχή: Το συγκεκριμένο τεμάχιο βρίσκεται στην βιομηχανική περιοχής Δαλίου, σε σημείο που έχει χαρακτηριστεί ως SEVESO II. Οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται στη βάση της ευρωπαϊκής οδηγίας 96/82/EEC ως ιδιαίτερα επικίνδυνες περιοχές για ανάφλεξη και παραγωγή τοξικών ρύπων σε περίπτωση ατυχήματος και γενικά διέπονται από πολύ αυστηρές ρήτρες ασφαλείας, περιλαμβανομένης της ετοιμασίας σχεδίων αντιμετώπιησης ατυχημάτων και κινδύνων που κοινοποιούνται και στους κατοίκους των παρακείμενων περιοχών για να γνωρίζουν πως να προστατευτούν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Το συγκεκριμένο μη αδειοδοτημένο εργοστάσιο πλαστικού, αφού δεν υπάρχει επίσημα εκεί, πιθανότατα να μην αποτελεί καν μέρος του σχεδίου που έχει εκπονηθεί για την οδηγία Seveso II και σίγουρα δεν έχει πάρει καμία πρωτοβουλία για να ειδοποιήσει τους περιοίκους για τα μέτρα προστασίας που θα πρέπει να λάβουν σε περίπτωση που πάρει φωτιά και αρχίσουν να καίγονται οι τόνοι πλαστικού και χημικών και τοξικών αποβλήτων που υπάρχουν στις εγκαταστάσεις τους. Γιατί αν το είχαν κάνει, και είχαν μεταφέρει την ορθή διάσταση των πραγμάτων, οι κάτοικοι θα είχαν ξεκινήσει εκστρατεία απομάκρυνσης του παράνομου εργαστασίου από την περιοχή τους εδώ και δεκαετίες.
Οι «Μητέρες Ιδαλίου» προσπαθούν να θέσουν το θέμα ενώπιον της κοινοβουλευτικής επιτροπής περιβάλλοντος για συζήτηση, γιατί δεν εμπιστεύονται τους αρμόδιους φορείς αδειοδότησης και επίβλεψης πως θα μπορέσουν να προστατέψουν τα καλώς νοούμενα συμφέροντα τους. Δυστυχώς πιθανότατα να έχουν δίκαιο. Η μόνη τους ελπίδα ανάδειξης του θέματος και όλων των διαστάσεων του είναι η Βουλή των Αντιπροσώπων, όπως εξάλλου έχει συμβεί με τα πλείστα περιβαλλοντικά ζητήματα της Κύπρου!
Αναμένουμε λοιπόν και εμείς ως περιβαλλοντική οργάνωση 35 τόσων ετών, να δούμε πότε οι αρμόδιες αρχές θα αρχίσουν να εξετάζουν ζητήματα στα πλαίσια του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, με διαφάνεια και πλήρη πρόσβαση των πολιτών σε όλες τις σχετικές πληροφορίες και με κύριο γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και όχι το οικονομικό όφελος (για όποιον και αν προκύπτει αυτό).
*Πολιτική Επιστήμονας
Γ.Γ. Οικολογικής Κίνησης Κύπρου
