Φωτογραφία: Σε παλιότερη φωτογραφία των αρχών του αιώνα ο Πλάτανος της Αγίας Μαύρης, ανεπηρέαστος από τις κατοπινές ανθρώπινες επεμβάσεις είναι πολύ πιο εντυπωσιακός.
Γράφει ο Πέτρος Παπαπολυβίου
Πρόσφατα επισκέφθηκα το Κοιλάνι με κύριο σκοπό να δω τον «Πλάτανο της Αγίας Μαύρης», τιμώντας τη μνήμη του Κωνσταντίνου Κοιλανιώτη, που σκοτώθηκε τέτοιες μέρες, το 1913, στις 19/20 Ιουνίου, στη μάχη του Κιλκίς, στον Β’ Βαλκανικό πόλεμο. Ο Κοιλανιώτης γεννήθηκε στο Κοιλάνι το 1892 και ήταν παιδί του Ναθαναήλ και της Αμαλίας Μιχαηλίδη. Φοίτησε στο Ημιγυμνάσιο Λεμεσού όπου ήταν μαθητής του Ανδρέα Θεμιστοκλέους και του Αργυρού Δρουσιώτη. Το 1910 αποφοίτησε με Άριστα από το Παγκύπριο Διδασκαλείο της Λευκωσίας και εργάστηκε ως δάσκαλος για μερικούς μήνες στο Κοιλάνι και για ένα χρόνο στην Αγία Φύλαξη της Λεμεσού. Το 1912 πήρε και το απολυτήριο του Παγκυπρίου Γυμνασίου και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Με την έκρηξη του Ελληνοτουρκικού πολέμου κατατάχθηκε στον ελληνικό στρατό και τοποθετήθηκε στην 5η Μεραρχία. Πήρε μέρος στη μάχη του Κόμανου, τον Νοέμβριο του 1912, και στην πολιορκία των Ιωαννίνων. Στις μάχες του Μπιζανίου διακρίθηκε και ονομάστηκε δεκανέας, και αργότερα λοχίας. Λίγο πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων φαίνεται ότι τοποθετήθηκε στη φρουρά της Νάουσας, όπου τον συνάντησε ο Νικόλαος Κλ. Λανίτης τον Φεβρουάριο του 1913. Από τη Νάουσα έστειλε και τα τελευταία γράμματα στους γονείς του, τον Απρίλιο του 1913.
Το όνομά του Κ. Κοιλανιώτη είναι χαραγμένο στη στήλη των πεσόντων μαθητών του Ημιγυμνασίου Λεμεσού (σήμερα στην αυλή του Λανιτείου Γυμνασίου), στη στήλη των πεσόντων που κατάγονταν από την επαρχία Λεμεσού και έχει αναγερθεί στον περίβολο του ναού της Αγίας Νάπας, στη στήλη των πεσόντων μαθητών του Παγκυπρίου Γυμνασίου Λευκωσίας και στη στήλη των πεσόντων φοιτητών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Σε επιστολή του Κοιλανιώτη, του Οκτωβρίου 1912, προς τον Κλεόβουλο Ι. Μυριανθόπουλο, παλιό του καθηγητή στο Ημιγυμνάσιο Λεμεσού και εθελοντή του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 (εφημ. Κήρυξ, 19-7-1913), ο Κύπριος φοιτητής δικαιολόγησε ως εξής την εθελοντική κατάταξή του στον ελληνικό στρατό:
«Πόσην υπερηφάνειαν θα αισθανθώ μεθαύριον που θα βάλω την στρατιωτικήν στολήν. Θα ήτο εντροπή διά πάντα Κύπριον και μάλιστα εν Αθήναις διαμένοντα να μη σπεύση εις την φωνήν της πατρίδος όταν από τα πέρατα του κόσμου στρατιαί ολόκληροι προς τούτο κατέρχονται.»
Ο ενθουσιασμός από την πολεμική του συμμετοχή διατηρήθηκε και στους επόμενους μήνες. Ο βουλευτής Λεμεσού – Πάφου και εκ των κορυφαίων Κυπρίων πολιτευτών της εποχής, Νικόλαος Κλ. Λανίτης, έγραψε μετά τον θάνατο του Κοιλανιώτη (εφημ. Αλήθεια, 12-7-1913):
«Τον συνήντησα μίαν χιονώδη ημέραν του Φεβρουαρίου εις τον σιδηροδρομικόν σταθμόν της Νιαούσης εν υπηρεσία. Εις ένα περίπατον μιας ώρας εις τας υπωρείας του Βερμίου όρους μου εξέθετε με ένα ενθουσιασμόν και αυτοπεποίθησιν τας νεανικάς του σκέψεις διά το μέλλον της πατρίδος του. «Θα έλθη η ώρα να πάγω με την μεραρχίαν μας εις την Κύπρον!» Γύρω τα βουνά ήσαν καταχιονισμένα και τα αντίσκηνα με τους φρουρούς στρατιώτας ήσαν σκορπισμένα πάνω σ’ ένα πλατύ χιόνι. «Αυτό το βουνό μου ενθυμίζει τον Αφάμην· δεν θα έλθη η ώρα να τοποθετήσωμεν και εκεί πάνω τ’ αντίσκηνά μας;» [Ο Αφάμης (1154 μ.) είναι κορυφή στα νότια της οροσειράς του Τροόδους. Στις πλαγιές του βρίσκεται το Κοιλάνι και άλλα κρασοχώρια της επαρχίας Λεμεσού.]
Κατά τραγική συγκυρία, στο ίδιο Σύνταγμα (16ο) της Πέμπτης Μεραρχίας πολεμούσε στη μάχη του Κιλκίς, σε απόσταση μερικών εκατοντάδων μέτρων, και ο φιλόλογός του στο Ημιγυμνάσιο Λεμεσού Αργυρός Δρουσιώτης. Όπως γράφει στο Πολεμικό του Ημερολόγιο πληροφορήθηκε την είδηση του θανάτου του παλιού του μαθητή, «με λύπην απερίγραπτον»…
Τρία χρόνια αργότερα, το 1916, στον επετειακό του λόγο για τις 25 Μαρτίου, ο Αργυρός Δρουσιώτης, γυμνασιάρχης Λεμεσού πια (έμεινε σε αυτή τη θέση μέχρι το 1940), θυμήθηκε ξανά τον πεσόντα στο Κιλκίς. Όπως ανέφερε, ο Κοιλανιώτης σε ένα διάλειμμα των στρατιωτικών τους υποχρεώσεων του είχε πει: «Αν σωθώ και επιστρέψω στην Κύπρον θα γίνω υψηλότερος και από τον πλάτανον της Αγίας Μαύρης», ένα θεόρατο πλατάνι του τόπου του πασίγνωστον (εφημ. Κήρυξ, 1-4-1916).
Στη Μακεδονία σκοτώθηκε, τον Οκτώβριο του 1944 και ο πρωτότοκος γιος του γυμνασιάρχη της Λεμεσού, Ανδρέας Δρουσιώτης, πολεμώντας τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους στην Πιερία.
(Περισσότερα για τα πολεμικά κείμενα και τις επιστολές των Δρουσιώτη, Κοιλανιώτη και Λανίτη βλ. στο βιβλίο μου Υπόδουλοι ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων. Πολεμικά Ημερολόγια, επιστολές και ανταποκρίσεις Κυπρίων εθελοντών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία του 1912-1913, Λευκωσία 1999).
Σύμφωνα με την πινακίδα του Τμήματος Δασών του Υπουργείου Γεωργίας, ο «Πλάτανος της Αγίας Μαύρης» έχει ηλικία 800 ετών, περιφέρεια κορμού 8.20 μέτρα και ύψος 38 μέτρα.
Ο Κωνσταντίνος Κοιλανιώτης σε φωτογραφία του 1912
