Στις 9 Ιουλίου 2021, σημαδιακή μέρα για την Κύπρο, ανοίγει τις πύλες της η έκθεση «1821: Συλλογικές Μνήμες», την οποία διοργανώνει ο Δήμος Λεμεσού, υπό την επιμέλεια της Δρος Νάτιας Αναξαγόρου, Προϊστάμενης Πολιτιστικών Υπηρεσιών.
Η έκθεση που θα φιλοξενηθεί στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών-Αποθήκες Παπαδάκη έως τις 25 Σεπτεμβρίου 2021, περιλαμβάνει έργα από τους ακόλουθους καλλιτέχνες: Σούζαν Βάργκας, Παναγιώτης Βίττης, Όθων Γιαβόπουλος, Γόρης Γρηγοριάδης, Θεοδόσης Θεοδοσίου, Θεόδουλος Θεοδούλου, Γιώτα Ιωαννίδου, Γλαύκος Κουμίδης, Μαρία Κυπριανού, Μαριάννα Κωνσταντή, Αργύρης Κωνσταντίνου, Μαρία Λαδόμματου, Ανδρέας Μακαρίου, Άγγελος Μακρίδης, Αντώνης Νεοφύτου, Ελένη Νικοδήμου, Λευτέρης Ολύμπιος, Ανδρέας Παρασκευά, Χάρης Πασπαλλής, Ρήνος Στεφανή, Nina Sumarac, Πανίκος Τσαγγαράς, Τατιάνα Φεραχιάν, Δέσποινα Φυσέντζου, Νίκος Χαραλαμπίδης, Μαρία Χατζητοφή.
Αξίζει να σημειωθεί ότι δεκατέσσερις, ανάμεσα στους είκοσι έξι πιο πάνω καλλιτέχνες, φιλοτέχνησαν έργα, εντός του 2021 ειδικά για την έκθεση, η οποία και πρωτοπαρουσιάζει δεκαέξι καινούργιες δημιουργίες με θέμα την παλιγγενεσία.
Με σημείο εκκίνησης την τεράστια απήχηση που είχε στους ελληνοκύπριους καλλιτέχνες το ποίημα του Βασίλη Μιχαηλίδη «Η 9 η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία (Κύπρου)», αφ’ ενός με την έννοια της ακατάλυτης ρωμιοσύνης στους στίχους «το ’νιν, αντάν να τρω’ την γην, τρώει την γην θαρκέται, / μα πάντα τζείνον τρώεται τζαι τζείνον καταλυέται» κι αφ’ ετέρου με την αφήγηση της σφαγής των ιεραρχών να διοχετεύονται στο έργο τους, η έκθεση εκτείνεται στην εξερεύνηση ποικίλων σημειοδοτήσεων που εμφύτευσε η Επανάσταση στην απανταχού ελληνική συνείδηση, από την οποία αντλεί εκτεταμένα η τέχνη του τόπου.
Οι σημειοδοτήσεις αναφύονται ως συλλογικές μνήμες σε πολλαπλές εκφάνσεις κυρίως μέσα από τη συσσωρευμένη βιωματική τελετουργία της εορταστικής επετείου της 25 ης Μαρτίου, με τους σημαιοστολισμούς, τις παρελάσεις καθώς και τη συναφή πανηγυρική ρητορική, η οποία ως άλλοθι μιας δοξαστικής εικαστικής αιτιολόγησης συχνά ενεργοποιεί τους δημιουργούς να αγγίξουν τα πιο βαθειά στρώματα της ιστορίας, άλλοτε επιλέγοντας να αφαιρέσουν, αποφορτίζοντας τις ιστορικές στιγμές από το περιττό ή αχρείαστο νοηματικό τους βάρος κι άλλοτε αποτυπώνοντάς τις με μια περιγραφική πληρότητα δραματική και μνημειακή. Μέσα από τις συλλογικές μνήμες αναδύονται στο έργο τους Έλληνες και Κύπριοι αγωνιστές και μέλη της Φιλικής Εταιρείας, κλεφταρματολοί και ηρωίδες που συνέδραμαν τον αγώνα για την ελευθερία, με τις χαρακτηριστικές τους ενδυμασίες να συνιστούν ξεχωριστό κεφάλαιο καλλιτεχνικής έκφρασης. Το κυανόλευκο της σημαίας, το κόκκινο της αιματοχυσίας, ο σταυρός, το γιαταγάνι κι η ημισέληνος, η αρχιεπισκοπική μίτρα και το μουσουλμανικό τουρμπάνι ανάγονται σε εμβληματικούς συμβολισμούς μιας συλλογικής ταυτότητας με υπόσταση που σαφώς ξεπερνά τη διπολική συγκρουσιακή αντιπαραβολή καλού και κακού και διεισδύει σε μια αντίστροφη προοπτική συμφιλιωτικής δυναμικής στη θέαση της Ιστορίας.
Ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της προσφιλούς θεματογραφίας και της επικρατούσας τάσης στην ελληνική ακαδημαϊκή ζωγραφική των αρχών του 20 ου αιώνα, κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του οποίου έζησε στη Λεμεσό, ο εξ Ελλάδος ζωγράφος και αγιογράφος Όθων Γιαβόπουλος, η έκθεση παρουσιάζει έργο του, στο οποίο αποτυπώνεται σκηνή από μάχη της Ελληνικής Επανάστασης, σε διάθεση νεορομαντικού νατουραλισμού, που παραπέμπει στην παράδοση την οποία εισήγαγε ο Eugène Delacroix. Το έργο του Όθωνα Γιαβόπουλου αποτελεί δάνειο από την Εφορεία Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Λεμεσού και το Αθηναΐδειο Γυμνάσιο Καθολικής.
Η έκθεση δανείζεται επίσης την προτομή του Κύπριου αγωνιστή της Επανάστασης Ιωάννη Σταυριανού από το Κοινοτικό Συμβούλιο της γενέτειράς του, της Λόφου, ενώ από την οικογένεια του γλύπτη Θεόδουλου Θεοδούλου που φιλοτέχνησε την προτομή, δανείζεται το προσχέδιό του με μολύβι σε χαρτί για το συγκεκριμένο γλυπτό.
Η έκθεση εγκύπτει επιπλέον στην εικαστική ερμηνεία λαϊκών διηγήσεων της εποχής, αλλά και στίχων από φιλέλληνες ποιητές, όπως π.χ. ο Λόρδος Βύρων και ο Shelley.
