Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για θέματα Φύλου Μαρία Γκασούκα, με αφορμή την τραγωδία της Πάτρας, απευθύνεται σε γυναίκες και άντρες
Συνέντευξη στη Ροδούλα Λουλουδάκη - rodiaki.gr
Το έγκλημα για το οποίο κατηγορείται η Ρούλα Πισπιρίγκου, πέρα από την ασύλληπτη αγριότητά του- εφόσον αποδειχτεί ότι τελέστηκε- λειτουργεί αποκαλυπτικά όσον αφορά πατριαρχικές αντιλήψεις που συνδέονται με τη μητρότητα, μου λέει η Ελένη Γκασούκα, ομότιμη καθηγήτρια Λαογραφικών Σπουδών και Φύλου στο πανεπιστήμιο Αιγαίου, ακτιβίστρια στο πεδίο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της Ισότητας, μέλος της πρωτοβουλίας κατά των γυναικοκτονιών.
Η ίδια συνεχίζει ότι επιβεβαιώνει πώς το περίφημο «μητρικό ένστικτο» αποτελεί ιδεολόγημα επί του οποίου βασίστηκαν αρκετές πλευρές της γυναικείας καταπίεσης, αποδεικνύει πως υπάρχουν γυναίκες που δεν μπορούν να επιτελέσουν το μητρικό ρόλο (χωρίς φυσικά να καταλήγουν στην παιδοκτονία) ρόλο που ταυτίζεται στον υπέρτατο βαθμό με την προσφορά και τη θυσία, το ίδιο όπως δεν μπορούν και άντρες να επιτελέσουν τον πατρικό ρόλο (στη συλλογική συνείδηση οι πρώτες είναι τέρατα κι οι δεύτεροι απλά άνδρες).
Φανερώνει επίσης πώς οι γυναίκες δεν είναι εγγενώς καλές μόνο και μόνο γιατί φέρνουν στο κόσμο τη ζωή. Η κ. Γκασούκα, που έχει συγγράψει συνολικά 19 βιβλία και χιλιάδες άρθρα απαντώντας υποστηρίζει ότι δεν πρόκειται για πρωτοφανές έγκλημα και μάλιστα του αιώνα, «μόνο και μόνο επειδή διαπράχθηκε από τη βαθιά και όπως θα αποδειχτεί διαταραγμένη ψυχοσύνθεση μιας μητέρας». Την ίδια ώρα το κράτος είναι ανίκανο να προλάβει τέτοιες καταστάσεις και να προστατέψει στο μέτρο του δυνατού τον πληθυσμό του. Όσο για τον χαρακτηρισμό «Μήδεια» που βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη νιώθει την ανάγκη να θυμίσει ότι «η Μήδεια δεν ήταν παιδοκτόνος.
Από τους οκτώ σχετικούς μύθους μόνο ένας τη φέρει με αυτή την ιδιότητα, τον χρησιμοποίησε ο Ευριπίδης, κι έμεινε στον αιώνα των αιώνων.
Απόγευμα Κυριακής, της τηλεφωνώ στην Αθήνα όπου βρίσκεται κι ενώ η Πισπιρίγκου θα απολογείτο στην ανακρίτρια την επόμενη μέρα, τι πιστεύει γι αυτήν την γυναίκα από την κοιωνιολογική προσέγγιση που μπορεί να κάνει και σύμφωνα με όσο πιο ειδικοί έχουν πει!
«Τρελή δεν είναι, διαταραγμένη είναι, μου λέει. Είναι άλλο πράγμα. Είδα έναν πολύ ωραίο ορισμό μιας κορυφαίας ψυχολόγου, της Φωτεινής Τσαλίκογλου τον οποίο δέχομαι στην περίπτωση που είναι ένοχη γιατί αυτή τη στιγμή έχει το τεκμήριο της αθωότητας. Είπε ότι εδώ έχουμε «αντικοινωνική και ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας με έλλειψη ενσυναίσθησης, τύψεων και ενοχών».
Εγώ θα πρόσθετα σ΄ αυτά που είπε αν λάβω υπόψη μου ότι το κορίτσι αυτό προέρχεται από ένα περιβάλλον με παρελθόν γυναικοκτονίας όπου ο παππούς σκότωσε τη γιαγιά της , ότι αυτό το παιδί είχε παραμέληση όταν ήταν μικρό και φέρει παιδικά τραύματα. Αυτό δικαιολογεί το ότι δεν υπάρχουν αισθήματα, το ότι δεν υπάρχει ενσυναίσθηση, δεν υπάρχουν τύψεις και δεν εμφανίζονται ενοχές. Όμως κοίτα τώρα τι κάνουμε.
Τι κάνω εγώ κι εσύ: μία ανάλυση ψυχολογική χωρίς να έχουμε δεδομένα, κι αυτό συμβαίνει με εκατομμύρια ανθρώπους κάθε μέρα στις τηλεοράσεις. Κατά τη γνώμη μου, αν είναι αυτή η δράστιδα σύμφωνα με την προσωπικότητα που περιγράφει η Φωτεινή Τσαλίκογλου, με μία αντικοινωνική και ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, αυτό δεν είναι τρέλα. Και βεβαίως αυτό δεν της προσδίδει άλλοθι μιας πιθανής τιμωρίας. Πρόκειται για ένα αποτρόπαιο έγκλημα, για ένα φρικιαστικό έγκλημα, αλλά δεν είναι το έγκλημα του αιώνα, κατά την άποψή μου διότι ήδη έχουμε μία σειρά τέτοιων εγκλημάτων που έχουν διαπραχθεί κυρίως από άνδρες και μάλιστα οι δολοφονίες κοριτσιών έχουν συνοδευτεί από βιασμό τους.
Έχουμε δει τρομακτικά εγκλήματα. Άκουσα τον Πάνο Σόμπολο, να περιγράφει πώς κάποιος στην Ηλεία έθαβε ζωντανά τα παιδιά του, από ημερών μέχρι δέκα μηνών. Κάθε χρόνο. Κι έλεγε στο χωριό ότι τα έδινε σε οικογένειες στην Αθήνα, στην Αμερική για να τα αναθρέψουν. Θυμήσου πριν λίγο καιρό, τον επτάχρονο που βρέθηκαν τα οστά του, σε εργαλειοθήκη. Τρομακτικά εγκλήματα. Κι αυτό δείχνει πως είναι άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.
Συχνά λέτε ότι «όλες οι γυναίκες δεν είναι φτιαγμένες για να γίνουν μάνες και όλοι οι άντρες για να γίνουν πατεράδες». Ας ξεκινήσουμε από αυτό!
Και νομίζω ότι από αυτό πρέπει να ξεκινούμε. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η μητρική ιδιότητα, το γεγονός ότι μια γυναίκα γεννάει ένα παιδί, δεν την καθιστά εγγενώς ικανή να διεκπεραιώσει τον μητρικό ρόλο. Όμως αυτό το πράγμα η κοινωνία δεν το δέχεται. Και δεν το δέχεται γιατί ένα μεγάλο κομμάτι της καταπίεσης και της υποτέλειας των γυναικών και των βασάνων που πέρασαν οι γυναίκες, εδράζεται σ΄ αυτή τη μητρική ιδιότητα ότι : είσαι μάνα, ο μόνος προορισμός σ΄ αυτή τη ζωή είναι να γεννάς παιδιά και να πεθαίνεις μεγαλώνοντας παιδιά. Πρώτα τα δικά σου τα παιδιά και μετά τα παιδιά των παιδιών σου. Και βέβαια όλο αυτό το ιδεολόγημα, όλος αυτός ο μύθος συνδυάζεται με μία απαίτηση κοινωνική από τις γυναίκες να προσφέρουν, να θυσιάζονται και να σπρώχνουν προς τα πίσω κάθε δική τους προσδοκία, επιθυμία, φιλοδοξία.
Τι μπορεί να προσφέρει πραγματικά μια «θυσιασμένη» μάνα; Πόσο λειτουργεί αυτό εφόσον ισχύει ή αν η ίδια θεωρεί ότι είναι θυσιασμένη;
Μία γυναίκα την έχει διαπλάσει, την έχει κοινωνικοποιήσει έτσι το σύστημα, η πατριαρχία, ώστε να θεωρεί αδιάσπαστο κομμάτι της προσωπικότητάς της τη μητρική της ιδιότητα, να αυτοπραγματώνεται γιατί για σκεφτείτε ότι για αιώνες η στέρφα ήταν μόνο γυναίκα δεν ψάχνονταν οι άντρες, ήταν ο αποδιοπομπαίος τράγος, ήτανε το κακό για την κοινότητα, πετιόταν έξω.
Αυτή η κοινωνικοποίηση αιώνων έχει κάνει τις γυναίκες να εσωτερικεύσουν το παραμύθι της πατριαρχίας ότι από τη φύση, από τη μεταφυσική, από το Θεό είναι ταγμένες μόνο να αναθρέφουν παιδιά και να θυσιάζουν τα πάντα γι αυτά τα παιδιά. Και προφανώς κι εγώ που στο λέω έχω την ίδια αντίληψη. Το έχω λυμένο θεωρητικά, το έχω λυμένο επιστημονικά, αλλά αν μου αγγίξει κάποιος μια τρίχα του παιδιού μου, θα τον σκοτώσω. Καταλαβαίνεις. Όλοι οι άνθρωποι όλοι οι άνδρες, κι όλες οι γυναίκες δεν είναι ταγμένοι να διεκπεραιώνουν, να επιτελούν τους γονεϊκούς ρόλους. Κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν. Είναι αυτό που λέμε ψυχροί γονείς.
Ψυχρή μητέρα, ψυχρός πατέρας και πρέπει να σου πω ότι υπάρχουν και ψυχρά παιδιά. Δηλαδή ένας πατέρας ή μια μητέρα μπορεί να είναι θερμοί και το παιδί μπορεί να τους κρατάει σε απόσταση. Να μην του αρέσει να το αγγίζουν, να το φυλάνε. Δεν είναι παράλογα πράγματα, αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά. Όταν μια γυναίκα όμως δεν μπορεί να διεκπεραιώσει τον μητρικό της ρόλο είναι ένα τέρας για την κοινωνία ακριβώς γιατί η κοινωνική συλλογική συνείδηση θεωρεί ότι υπάρχει εκ γενετής ένα ένστικτο.
Ότι οι γυναίκες μέσα από τη θηλυκή τους ύπαρξη είναι προορισμένες για να είναι μάνες και να είναι μάνες έτσι όπως τις φαντάζεται η συγκεκριμένη κοινωνία. Αρκεί να είναι στο περιθώριο, αρκεί να είναι στον ιδιωτικό χώρο και ν’ αφήνουν ελεύθερους τους άντρες να κατακτούν τα πάντα. Μπορεί κι ο πατέρας να μην μπορεί να είναι τέτοιος, αλλά εκεί η κοινωνία είναι πολύ πιο ανεκτική. Σου λέει «άντρας είναι δεν τα καταφέρνει». Άρα δεν είναι περίεργο που μια γυναίκα δεν μπορεί να διεκπεραιώσει το μητρικό ρόλο.
Καμπανάκι υπάρχει για τη μητρότητα; Αυτό που χτυπάει και οι γυναίκες θέλουμε να γίνουμε μάνες;
Δεν υπάρχουν καμπανάκια που να χτυπηθεί όλος ο κόσμος κάτω. Καμπανάκι είναι τί; Έχω μια επιθυμία να αποκτήσω ένα παιδί, αλλά δεν υπάρχω μόνο γι αυτό. Σε κάποιους ανθρώπους βέβαια επειδή έχουν διαπαιδαγωγηθεί μ’ αυτό είναι πολύ υψηλό γεγονός και πρέπει να το σεβαστούμε απόλυτα. Η μητρότητα είναι ιερή από τα πράγματα, φέρνει τη ζωή στον κόσμο. Αυτό που θέλω να πω είναι ότι η μητρότητα δεν πρέπει να είναι ένα πιστόλι στον κρόταφο των γυναικών.
Πρέπει να είναι μια επιλογή είτε της γυναίκας είτε του ζευγαριού, και δεν θα πρέπει εκείνη η γυναίκα που δεν μπορεί να διεκπεραιώσει το μητρικό ρόλο, να θεωρείται τέρας. Και δεν είναι παράλογο μία γυναίκα να μην θέλει να κάνει παιδιά. Είναι δικαίωμά της. Αλλά για να γυρίσουμε στη συγκεκριμένη γυναίκα απλώς το περιστατικό αποδεικνύει ότι δεν υπάρχουν ούτε φίλτρα ούτε ένστικτα, ούτε καμπανάκια αφενός, αφετέρου δείχνει ότι οι γυναίκες δεν είναι «καλούλες» γιατί πολλές γυναίκες θεωρούν ότι οι άντρες είναι πολύ κακό πράγμα, κι αυτές είναι οι καλές. Υπάρχουν καλοί και κακοί άνθρωποι.
Απλά οι γυναίκες και οι άντρες έχουν ανατραφεί διαφορετικά και τους άντρες, τους έχει ανατεθεί ο δημόσιος χώρος, τους έχει ανατεθεί η εξουσία. Αυτό καταπολεμάμε όχι τους ίδιους τους άντρες. Γι’ αυτό και χωρίζουμε. Έχουμε δύο τύπους αρρενωπότητας. Την τοξική αρρενωπότητα, το βίαιο άντρα, τον γυναικοκτόνο, τον βιαστή, αλλά έχουμε και την αρρενωπότητα της φροντίδας που είναι οι άνθρωποι που αγαπούν και τις γυναίκες, και τα παιδιά και τον κόσμο και τους φροντίζουν. Και δεν θεωρούν ότι αυτό μειώνει τον ανδρισμό τους.
Να ξαναγυρίσουμε στη συγκεκριμένη γυναίκα!
Εδώ λοιπόν έχουμε μία πολύ περίεργη περίπτωση μια γυναίκας που δεν έχει χαρακτηριστικά τρελής, δεν μπορεί κανείς να επικαλεστεί ψυχική διαταραχή ή εν βρασμό ψυχής, αν το έχει κάνει το έχει σχεδιάσει με καταπληκτική ακρίβεια. Και πρόκειται για απίστευτο έγκλημα, ένα έγκλημα που σου κόβει την ανάσα ειδικά αν επιβεβαιωθούν και οι φόνοι των άλλων δύο παιδιών. Αλλά παρόλα αυτά υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι και μπορεί να είναι και γυναίκες.
Εκείνο που εμένα σε όλη αυτή την ιστορία με έχει εξαγριώσει είναι ο ρόλος του όχλου όπου τα κανάλια μετέδιδαν ως οργή του κόσμου και θυμό του κόσμου απέναντι σε ανθρώπους που ήταν αθώοι και απειλούσαν να τους λιντσάρουν και φώναζαν θάνατος και κρεμάλα. Ακραία, πρωτόγονα ένστικτα. Καταλάβαμε τι είδαμε; Μπροστά στα μάτια μας ο πολιτισμός καταβαραθρώνονταν. Ξεχάσαμε στην Ελλάδα πόσοι άνθρωποι πήγαν στο εκτελεστικό απόσπασμα από αγανακτισμένους πολίτες; Πόσα χρόνια έχουν περάσει από τον Εμφύλιο; Κι εδώ θέλω να ρωτήσω τι έχει κάνει το Κράτος; Έπρεπε να υπάρχουν δομές, η παιδεία έπρεπε να παίζει ένα ρόλο σπουδαίο.
Και για τη Μήδεια έχετε μία συγκεκριμένη θεώρηση!
Εγώ αγαπώ πολύ τη Μήδεια. Η Μήδεια και η Κλυταιμνήστρα είναι οι δύο αρχαϊκές ηρωίδες που μεταφέρουν αρχέγονες μνήμες ενός άλλου καθεστώτος για τις γυναίκες, όπου οι γυναίκες ασκούν εξουσία. Η Μήδεια, από οκτώ μύθους που υπάρχουν γύρω από το όνομά της, μόνο σε ένα γίνεται παιδοκτόνος. Αυτό τον ένα μύθο, τον κάνει αυτό που τον έκανε ο Ευριπίδης και όλοι οι επερχόμενοι χρησιμοποιούν το μύθο του Ευριπίδη. Αλλά ακόμα και στο μύθο του Ευριπίδη, Θεοί σώζουν τη Μήδεια και τη βάζουν σ’ ένα ιπτάμενο άρμα. Αδίκως τη λένε παιδοκτόνο.
Κλείνουμε το τηλέφωνο και η αγωνία είναι έκδηλη στη φωνή της: « Οι γυναίκες να αποκτούν παιδιά από επιλογή, όχι από πεπρωμένο...», φωνάζει σχεδόν. «Αποφασίζουν οι ίδιες αν θέλουν παιδιά ή αν δεν θέλουν. Κι αν δεν θέλουν να μην τα κάνουν. Επίσης να μην αφήνουν τις δικές τους προσδοκίες»...
