Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού, Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας
Ένα από τα ιδιαίτερα ζητήματα αναφοράς που αφορούν στην διεξαγωγή πολέμων και στην παρουσίαση εχθροπραξιών περιλαμβάνει το ρόλο των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (Μ.Κ.Δ.) στις σύγχρονες περιπτώσεις πολέμου. Με αφορμή τον πόλεμο στο Ισραήλ, μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, συνοπτικά παρατίθεται μια νέα παράμετρος στην ενημέρωση (αληθή ή ψευδή) μέσω των Μ.Κ.Δ. ανεξαρτήτως της ειδησεογραφικής κάλυψης των γεγονότων ως εξελίσσονται επί του εδάφους.
Ως πρώτο δεδομένο, θεωρείται ότι τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης παρέχουν, μέσω των χρηστών τους, αμεσότερη πληροφόρηση για την κατάσταση των εχθροπραξιών. Η ενημέρωση αυτή προφανώς δεν είναι αντικειμενική και επιβεβαιωμένη όπως θα ήταν η αντίστοιχη από ανεξάρτητες δημοσιογραφικές πηγές, παρέχει, όμως, μια αφήγηση των γεγονότων ως εξελίσσονται και ως γίνονται αντιληπτά από τους πολίτες σε ένα ευρύτερο κοινό μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης.
Ως δεύτερο δεδομένο, λόγω του πρώτου, πρέπει να θεωρούμε ότι η απήχηση ειδήσεων ή και η αποτύπωση γεγονότων ως καταγράφονται από διάφορους χρήστες, μεμονωμένους ή οργανωμένους για την παράθεσή τους, μπορεί να δημιουργήσει διάφορες και διαφορετικές αντιλήψεις ή και να προδιαγράψει την δημιουργία συγκεκριμένης άποψης στο κοινό.
Τρίτο, σε συνάρτηση με τα πιο πάνω, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης αποτελούν μέσο των εμπλεκομένων μερών, προωθόντας την δική τους θέση / αντίληψη επί των τεκταινομένων, απευθυνόμενα σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό από το άμεσα επηρεαζόμενο και ενδεχομένως δύνανται να διαμορφώσουν την κοινή γνώμη, σε πολλές περιπτώσεις ετεροβαρώς σε σχέση με τα πραγματικά γεγονότα.
Τέταρτο, είναι γεγονός ότι δεν υπάρχει έλεγχος στο περιεχόμενο που ο κάθε χρήστης των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης ‘ανεβάζει’ στους ιστότοπους, γεγονός που επηρεάζει, πέραν της αντικειμενικότητας, την γραφική απεικόνιση των εχθροπραξιών.
Πέμπτο, υπάρχει το στατιστικό δεδομένο ότι το ευρύτερο κοινό παρακολουθεί περισσότερο, για σκοπούς ενημέρωσης, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, παρά τα ειδησεογραφικά πρακτορεία που διέπονται, στον βαθμό, φυσικά, που διέπονται από κανόνες δεοντολογίας, και άρα ενδεχομένως να λαμβάνει διαφορετική γνώση και ενημέρωση για τα τεκταινόμενα σε μια
εμπόλεμη κατάσταση.
Έκτο, πρέπει να αντιληφθούμε, συνοψίζοντας τα πιο πάνω διαλαμβανόμενα, τον ρόλο που επιτελούν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, στην δημιουργία πεποιθήσεων στο ευρύτερο κοινό.
Σε περιπτώσεις, για παράδειγμα, πολέμων και εχθροπραξιών μακρυά από το κοινό, η ιστορία των πολέμων και των εχθροπραξιών είναι αυτή που κερδίζει τα περισσότερα likes και views στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Τα υπόλοιπα, που αποτυπώνονται από μεταγενέστερες αναλύσεις, δεν επηρεάζουν την διαμόρφωση της άποψης του ευρύτερου κοινού, εκτός και αν συντρέχουν διαφορετικοί – συνήθως ιδεολογικοί – λόγοι.
Έβδομο, τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν δημιουργήσει μια κουλτούρα “infotainment”, ήτοι της παροχής πληροφορήσης και ψυχαγωγίας, ως αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια μέσω της απότυπωσης δραματικών καταστάσεων στα Μ.Κ.Δ. στα οποία διάφοροι χρήστες μπορούν να σχολιάσουν, να εκφράσουν απόψεις, να συμμετάσχουν, εκ καθέδρας, στα τεκταινόμενα.
Μπορούν, ταυτόχρονα, αν αποτελούν μέρος των εχθροπραξιών, να αναμεταδίδουν την κατάσταση επί του εδάφους – μπορούμε, για παράδειγμα, να μιλούμε για τους πρώτους «Tik Tok πολέμους».
Τα πιο πάνω δεδομένα ως έχουν καταγραφεί σηματοδοτούν μια ουσιαστική μεταβολή στη διαδικασία ενημέρωσης του ευρύτερου παγκόσμιου κοινού σε γεγονότα που δεν το επηρεάζουν άμεσα αλλά έχουν παράπλευρες συνέπειες στην καθημερινότητά τους. Και αυτά δημιουργούν νέες συνθήκες στις οποίες, νομικά, πρέπει να προσαρμοστούν τα κράτη και οι πλατφόρμες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης: έλεγχος των ‘ειδήσεων’ που μεταφόρονται μέσω των Μ.Κ.Δ., περιορισμός των ψευδών ειδήσεων και λογαριασμών, προειδοποιήσεις για ‘γραφικές εικόνες’ και έλεγχος αλήθειας τούτων προς αποφυγή δημιουργίας λανθασμένων εντυπώσεων κ.ο.κ.
Οι σύγχρονοι πολέμοι διεξαγώνται πρωτίστως στο διαδίκτυο, μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Από τις ταινίες στις αίθουσες κινηματογράφων κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η προπαγάνδα που μπορεί να επηρεάσει την κοινή γνώμη έχει σήμερα μεταφερθεί σε πλατφόρμες όπως το Facebook, X (πρώην Twitter), Instagram και παρόμοια Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που αποτελούν, ειδικά για τα εμπλεκόμενα μέρη, πηγή ενημέρωσης – αληθινής ή όχι – για τα τεκταινόμενα επί του εδάφους, και από την άλλη, μέσο ενημέρωσης του ευρύτερου κοινού που δημιουργεί την δική του άποψη.
