Ο επικεφαλής της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ προειδοποιεί ότι η παγκόσμια προστασία των αμάχων από το Συμβούλιο Ασφαλείας καταρρέει εν μέσω παγκόσμιας αδράνειας
Ενημέρωση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας σχετικά με την προστασία των πολιτών σε ένοπλες συγκρούσεις από τον Tom Fletcher, Υφυπουργό Γενικό Γραμματέα Ανθρωπιστικών Υποθέσεων και Συντονιστή Έκτακτης Βοήθειας
22 Μαΐου 2025
Σας ευχαριστώ, κύριε Πρόεδρε, για την ευκαιρία να ενημερώσω το Συμβούλιο σχετικά με την κατάσταση της προστασίας των αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις και για την ιεράρχηση της συζήτησης αυτού του επείγοντος και ζωτικής σημασίας ζητήματος.
Η σύντομη εκδοχή: Οι σκαλωσιές που χτίστηκαν τον περασμένο αιώνα για να μας προστατεύσουν από την απανθρωπιά καταρρέουν. Όσοι θα πεθάνουν ως αποτέλεσμα χρειάζονται να δράσουμε.
Κύριε Πρόεδρε,
Πέρυσι, τα Ηνωμένα Έθνη κατέγραψαν περισσότερους από 36.000 θανάτους αμάχων σε 14 ένοπλες συγκρούσεις. Ο πραγματικός αριθμός είναι, φοβάμαι, πολύ υψηλότερος.
Σε διάφορες περιπτώσεις, οι επανειλημμένες επιθέσεις που έβλαπταν τις πολιτικές υποδομές προκάλεσαν διαταραχές στην ηλεκτροδότηση, τις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης, την εκπαίδευση και τα μέσα διαβίωσης, στερώντας εκατομμύρια από τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους.
Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί βίαια έφτασε σε νέα υψηλά επίπεδα, ξεπερνώντας τα 122 εκατομμύρια, οι περισσότεροι εκτοπισμένοι εντός των χωρών τους.
Οι αναφορές για αναγκαστικές εξαφανίσεις, βασανιστήρια, απάνθρωπη μεταχείριση και άλλα τραύματα ήταν εκτεταμένες.
Η σεξουαλική βία ήταν ανεξέλεγκτη. Ο ΟΗΕ επιβεβαίωσε περίπου 4.500 υποθέσεις πέρυσι - το 93% των θυμάτων ήταν γυναίκες και κορίτσια.
Η πείνα που οφείλεται στις συγκρούσεις έφτασε σε ανησυχητικά επίπεδα.
Η υγειονομική περίθαλψη δεν γλίτωσε. Ο ΠΟΥ [Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας] κατέγραψε περιστατικά που έβλαψαν ασθενείς, μεταφορικά μέσα και ιατρικά εφόδια, ενώ εκατομμύρια άρρωστοι και τραυματίες στερήθηκαν ιατρικής περίθαλψης.
Η βία, τα γραφειοκρατικά και διοικητικά μέτρα και άλλοι παράγοντες συνέχισαν να εμποδίζουν την πρόσβαση στην ανθρωπιστική βοήθεια.
Η ανθρωπιστική βοήθεια χρησιμοποιήθηκε ακόμη και ως διαπραγματευτικό χαρτί για την άσκηση πίεσης σε εμπλεκόμενα μέρη και πληθυσμούς.
Το 2024 ήταν επίσης η πιο θανατηφόρα χρονιά που έχει καταγραφεί για τους ανθρωπιστικούς οργανισμούς. Πάνω από 360 εργαζόμενοι σε ανθρωπιστικές οργανώσεις σκοτώθηκαν, συμπεριλαμβανομένων τουλάχιστον 200 στη Γάζα και τουλάχιστον 54 στο Σουδάν - κυρίως εθνικού προσωπικού.
Εν τω μεταξύ, οι ψευδείς αφηγήσεις και η παραπληροφόρηση υπονόμευσαν τις ανθρωπιστικές επιχειρήσεις και διέβρωσαν την εμπιστοσύνη στους ανθρωπιστικούς φορείς, θέτοντας σε κίνδυνο τις ζωές των συναδέλφων μας και των ανθρώπων που υπηρετούν.
Όσοι προσπαθούσαν να καλύψουν την άσχημη κατάσταση των αμάχων υπέστησαν επίσης ζημιές. Σύμφωνα με την UNESCO [Οργανισμός του ΟΗΕ για την Εκπαίδευση, την Επιστήμη και τον Πολιτισμό], 53 δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν σε ένοπλες συγκρούσεις πέρυσι, μια απότομη αύξηση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγμα είναι στη Γάζα, στην οποία εξακολουθούν να μην επιτρέπεται η είσοδος σε διεθνείς δημοσιογράφους, και όπου οι ντόπιοι δημοσιογράφοι έχουν σκοτωθεί σε ανησυχητικούς αριθμούς.
Οι νέες τεχνολογίες, ιδίως η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ), έχουν αρχίσει να μετασχηματίζουν τον πόλεμο. Σύμφωνα με πληροφορίες, η ΤΝ έχει αναπτυχθεί για την επιλογή στρατιωτικών στόχων, εγείροντας σοβαρές ανησυχίες σχετικά με τη συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο και τη διάβρωση της ανθρώπινης εποπτείας.
Οι τεχνολογίες πληροφοριών χρησιμοποιούνται επίσης με τρόπους που αυξάνουν τους κινδύνους για τους πολίτες, είτε διαταράσσοντας είτε καταστρέφοντας βασικές υποδομές και υπηρεσίες, διαγράφοντας ζωτικά δεδομένα είτε εμπνέοντας πολίτες να συμμετάσχουν σε ένοπλες συγκρούσεις.
Κύριε Πρόεδρε,
Συνεπώς, γινόμαστε μάρτυρες μιας κατάρρευσης της προστασίας των αμάχων και του σεβασμού του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Αυτό συμβαίνει παρά τα διδάγματα της ιστορίας και τις σαφείς νομικές δεσμεύσεις.
Ορισμένα εμπλεκόμενα μέρη έχουν διαπράξει κατάφωρες παραβιάσεις των κανόνων του πολέμου.
Κάποιοι έχουν δικαιολογήσει την τεράστια βλάβη στους πολίτες μέσω επιτρεπτικών ερμηνειών του νόμου - ορίζοντας χαλαρά ποιος είναι νόμιμος στόχος, τι συνιστά στρατιωτικό στόχο ή ποιο επίπεδο βλάβης στους πολίτες είναι «αναλογικό».
Η πρώτη στην ιστορία αποχώρηση από μια συνθήκη ανθρωπιστικού αφοπλισμού - και οι περισσότερες που ανακοινώθηκαν έκτοτε - έχουν διαδώσει την επικίνδυνη και ξεπερασμένη ιδέα ότι οι εξαιρετικές απειλές και η στρατιωτική αναγκαιότητα μπορούν να υπερισχύσουν του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου.
Ορισμένα κράτη εξετάζουν το δίκαιο επιλεκτικά, ανάλογα με τα εμπλεκόμενα μέρη ή τα συμφέροντα που διακυβεύονται.
Όλα αυτά υπονομεύουν τον ίδιο τον σκοπό των κανόνων του πολέμου: τον περιορισμό του ανθρώπινου πόνου σε ένοπλες συγκρούσεις.
Όλα αυτά θέτουν σε κίνδυνο την αρχιτεκτονική προστασίας που χρειάστηκε δεκαετίες για να κατασκευαστεί.
Υπάρχει, ωστόσο, ένας άλλος δρόμος, υπό την προϋπόθεση ότι αυτό το Συμβούλιο και τα κράτη μέλη θα αναλάβουν δράση για να διασώσουν ό,τι έχουν χτίσει.
Πρώτον, συμμόρφωση: Όλα τα μέρη οφείλουν να σέβονται το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο και όλα τα κράτη έχουν καθήκον να διασφαλίζουν τον σεβασμό του. Ο πολιτικός διάλογος, η δημόσια καταδίκη των παραβιάσεων, η εκπαίδευση των ενόπλων δυνάμεων και οι υπεύθυνες μεταφορές όπλων είναι απτές ενέργειες που πρέπει να αναλάβουν τα κράτη μέλη προς τον σκοπό αυτό.
Το Διεθνές Δικαστήριο υπενθύμισε «σε όλα τα κράτη τις διεθνείς υποχρεώσεις τους σχετικά με τη μεταφορά όπλων σε μέρη μιας ένοπλης σύγκρουσης, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν τέτοια όπλα για παραβίαση» των Συμβάσεων της Γενεύης του 1949 και της Σύμβασης για τη Γενοκτονία.
Τα μέτρα που απαιτούνται για την προστασία των αμάχων είναι μακροχρόνια και δοκιμασμένα στο χρόνο. Απαιτούν αυστηρή τήρηση του διεθνούς δικαίου και την υιοθέτηση πολιτικών και πρακτικών καλή τη πίστει για την ενίσχυση της προστασίας.
Δεύτερον, η καταπολέμηση της ατιμωρησίας.
Το 2024, είδαμε σημαντικά βήματα προόδου.
Στην Ουγκάντα, ένας πρώην διοικητής του Στρατού Αντίστασης του Κυρίου καταδικάστηκε για 44 κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένων ανθρωποκτονίας και βιασμού.
Στη Λιβερία, ο Πρόεδρος ίδρυσε δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου για να αντιμετωπίσει τις φρικαλεότητες των εμφυλίων πολέμων.
Εθνικά δικαστήρια στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Πορτογαλία και αλλού άσκησαν δίωξη σε άτομα για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν στο εξωτερικό.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε νέα εντάλματα σύλληψης.
Αυτές οι προσπάθειες πρέπει να υποστηριχθούν. Η δικαιοσύνη δεν πρέπει να είναι επιλεκτική. Πρέπει να παραμείνει ανεξάρτητη και να μην πολιτικοποιείται. Οι επιθέσεις κατά της ακεραιότητας των δικαστηρίων είναι απαράδεκτες.
Τρίτον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν πηγάζουν όλες οι βλάβες στους πολίτες από παραβιάσεις του νόμου. Ακόμα και όταν τα μέρη συμμορφώνονται, η κλίμακα της βλάβης στους πολίτες μπορεί να είναι καταστροφική.
Γι' αυτόν τον λόγο, ο Γενικός Γραμματέας ζήτησε μια πιο ολοκληρωμένη και ανθρωποκεντρική προσέγγιση για την προστασία των αμάχων.
Αυτό συνεπάγεται την υιοθέτηση ισχυρών πολιτικών και επιχειρησιακών μέτρων για την προστασία των αμάχων και μια βαθύτερη κατανόηση των προτύπων ζωής και βλάβης. Σημαίνει επίσης ότι η προστασία εξετάζεται μέσα από τις οπτικές γωνίες και τα δικαιώματα των αμάχων.
Κύριε Πρόεδρε,
Την περασμένη εβδομάδα στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ρώτησα ποια μέτρα θα πούμε στις μελλοντικές γενιές που λάβαμε ο καθένας μας για να σταματήσουμε τις φρικαλεότητες του 21ου αιώνα.
Αλλά το ερώτημα δεν ισχύει μόνο για τη Γάζα. Ισχύει για τόσες πολλές συγκρούσεις όπου οι άμαχοι είναι παγιδευμένοι και τρομοκρατημένοι.
Αυτό το Συμβούλιο και κάθε κράτος μέλος πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερη πολιτική βούληση και θάρρος για να ανατρέψουν αυτή την τάση.
Κύριε Πρόεδρε,
Ας μας θυμούνται όχι από τις προειδοποιήσεις που δώσαμε – αλλά από τις ενέργειες που κάναμε.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑ
ΓΙΆΝΝΗΣ ΠΕΓΕΙΩΤΗΣ
