Η πόλη της Γάζας βιώνει μία από τις πιο σκληρές περιόδους του πολέμου, με εντατικοποιημένους βομβαρδισμούς από αέρα, ξηρά και θάλασσα, πλήγματα σε σκηνές εκτοπισμένων, οικιστικά κτίρια και ζωτικές υποδομές. Παράλληλα, στο νότιο τμήμα της Λωρίδας, οικογένειες στριμώχνονται σε αυτοσχέδιες σκηνές κατά μήκος της παραλίας, κοιμούνται σε υπερπλήρη σχολεία ή στο ύπαιθρο, ενώ οι βασικές υπηρεσίες έχουν ξεπεράσει προ πολλού τα όριά τους. Η πρόσβαση σε βασικά αγαθά, ακόμη και σε ένα απλό πακέτο ψωμιού δύο κιλών, έχει καταστεί απρόσιτη για τους περισσότερους.
Θύματα και συγκρούσεις
Σύμφωνα με τις παλαιστινιακές υγειονομικές αρχές, το διάστημα 17–24 Σεπτεμβρίου καταγράφηκαν 357 θάνατοι και 1.463 τραυματισμοί. Από τις 7 Οκτωβρίου 2023, οι συνολικές απώλειες που αναφέρονται ανέρχονται σε 65.419 νεκρούς και 167.160 τραυματίες. Παράλληλα, ο ισραηλινός στρατός αναφέρει ότι, από την έναρξη των χερσαίων επιχειρήσεων, 465 στρατιώτες έχουν σκοτωθεί και 2.918 έχουν τραυματιστεί. Επιθέσεις σε οικιστικές ζώνες, καταφύγια και σημεία συγκέντρωσης για βοήθεια προκάλεσαν μαζικά θύματα, συμπεριλαμβανομένων πολλών παιδιών.
Σε παρέμβασή του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ (24/9), ο Αναπληρωτής ΓΓ Ανθρωπιστικών Υποθέσεων Τομ Φλέτσερ τόνισε ότι τα παιδιά της Γάζας «βομβαρδίστηκαν, ακρωτηριάστηκαν, λιμοκτόνησαν… στερήθηκαν κάθε ίχνος ανθρωπιάς», ζητώντας άμεση εφαρμογή των προσωρινών μέτρων του Διεθνούς Δικαστηρίου για απρόσκοπτη παροχή βασικών υπηρεσιών και βοήθειας, καθώς και την απελευθέρωση όσων κρατούνται όμηροι.
Κατάρρευση του συστήματος υγείας
Ο υγειονομικός τομέας καταρρέει. Τέσσερα νοσοκομεία στη βόρεια Γάζα και στην πόλη της Γάζας έκλεισαν τον Σεπτέμβριο, μειώνοντας τα λειτουργικά νοσοκομεία σε 14 σε όλη τη Λωρίδα – κανένα σε πλήρη δυναμικότητα. Στην πόλη της Γάζας, 16 ιατρικά σημεία και 11 κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας ανέστειλαν τις υπηρεσίες τους. Καίριας σημασίας εγκαταστάσεις υγείας και ψυχικής υγείας επλήγησαν, ενώ το νοσοκομείο Al Quds λειτουργεί μόνο με προγεμισμένες φιάλες οξυγόνου.
Στο Ιατρικό Συγκρότημα Nasser (Χαν Γιουνίς) η συμφόρηση είναι πρωτοφανής: έως και τρία νεογνά μοιράζονται μία θερμοκοιτίδα, τα παιδιατρικά τμήματα δέχονται περίπου 1.000 περιστατικά το 24ωρο, με 200 εισαγωγές για μόλις 40 κλίνες. Ελλείψεις σε αίμα, αναισθητικά, βασικά φάρμακα και χειρουργικά υλικά οδηγούν σε αναβολές όλων των μη σωτήριων επεμβάσεων.
Ανθρωπιστική πρόσβαση υπό ασφυξία
Η πρόσβαση ανθρωπιστικών αποστολών παραμένει απρόβλεπτη και συχνά επικίνδυνη. Το πέρασμα Ζικίμ (Βόρεια Γάζα) είναι κλειστό από 12/9, διακόπτοντας τις απευθείας ροές βοήθειας προς τον βορρά. Μεταξύ 12–22/9, τα φορτία φορτηγών που παραλήφθηκαν μέσω του μηχανισμού 2720 του ΟΗΕ μειώθηκαν κατά 58% σε σχέση με το προηγούμενο 11ήμερο, ενώ πάνω από 1.000 φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια αναχαιτίστηκαν εντός Σεπτεμβρίου – σε ορισμένες περιπτώσεις από ένοπλους που άρπαξαν κρίσιμα εφόδια (π.χ. θεραπευτική τροφή για υποσιτισμένα παιδιά).
Οι αποστολές προς τον βορρά απορρίπτονται ή παρεμποδίζονται με αυξανόμενα ποσοστά, οι διαδρομές είναι κορεσμένες και επικίνδυνες, ενώ το κλείσιμο της Γέφυρας Allenby από 18/9 διακόπτει εμπορικές ροές και ανθρωπιστικές εισαγωγές από την Ιορδανία, επιπλέον δυσχεραίνοντας την εναλλαγή διεθνούς προσωπικού.
Πείνα, στέγαση, άθλιες συνθήκες
Η έλλειψη καυσίμων και η αδυναμία τροφοδοσίας αρτοποιείων και κοινοτικών κουζινών έχουν εκτινάξει το κόστος βασικών τροφίμων. Η διανομή έτοιμων γευμάτων μειώνεται στον βορρά, καθώς κουζίνες κλείνουν λόγω επιχειρήσεων και ελλείψεων. Στο νότο, οι εσωτερικά εκτοπισμένοι φτάνουν κατά χιλιάδες χωρίς σκηνές – οι τιμές αγοράς τους αγγίζουν τα 1.000 δολάρια – ενώ οι χώροι φιλοξενίας είναι υπερκορεσμένοι, αυξάνοντας τους κινδύνους βίας, κακοποίησης και έμφυλης βίας.
Μετακινήσεις εκτοπισμένων ξεπερνούν τις 388.000 μέσα σε έξι εβδομάδες, κυρίως από την πόλη της Γάζας προς Χαν Γιουνίς και Ντέιρ αλ Μπάλαχ – περιοχές που η IPC προειδοποιεί ότι κινδυνεύουν με λιμό έως τα τέλη Σεπτεμβρίου. Η διαδρομή μέσω της οδού Al Rashid είναι εξαντλητική, με ημέρες αναμονής, υψηλό κόστος και συχνό χωρισμό οικογενειών· καταγράφονται περιπτώσεις αφυδάτωσης, ιδιαίτερα σε μικρά παιδιά και ηλικιωμένους.
Οι πολιτικές διεργασίες: το «Σχέδιο των Είκοσι Σημείων»
Ενώ η ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει, η Χαμάς συζητά εσωτερικά ένα «Σχέδιο Είκοσι Σημείων» για ειρήνευση. Παρότι το πλαίσιο τελεί υπό διαμόρφωση, διπλωματικές πηγές επισημαίνουν ότι οποιαδήποτε αξιοπιστία του θα κριθεί στην πράξη από:
τον άμεσο, ουσιαστικό και ασφαλή ανθρωπιστικό διάδρομο προς όλες τις ζώνες,
σαφή μηχανισμό προστασίας αμάχων και υποδομών,
απτή πρόοδο στο ζήτημα των ομήρων/κρατουμένων και
διεθνείς εγγυήσεις τήρησης.
Οι ανθρωπιστικοί φορείς επιμένουν πως, ανεξαρτήτως των πολιτικών εξελίξεων, προέχει η πλήρης εφαρμογή των διεθνών ανθρωπιστικών υποχρεώσεων, η άμεση παύση επιθέσεων κατά αμάχων και υγειονομικών δομών και η απρόσκοπτη πρόσβαση βοήθειας σε κλίμακα αντάξια της κρίσης.
Το διακύβευμα
Με το σύστημα υγείας να λυγίζει, τις ροές βοήθειας να συρρικνώνονται και τον εκτοπισμό να επιταχύνεται, η Γάζα βρίσκεται στο χείλος μιας ακόμη βαθύτερης ανθρωπιστικής καταστροφής. Η αποτελεσματικότητα οποιουδήποτε πολιτικού σχεδίου θα αποτιμηθεί πρωτίστως στην ανακούφιση του άμεσου ανθρώπινου πόνου: καύσιμα για νερό, ηλεκτρισμό και νοσοκομεία, τρόφιμα και ιατρικά εφόδια σε ασφαλείς διαδρόμους, στέγη και προστασία για τους πιο ευάλωτους. Χωρίς αυτά, καμία «επόμενη ημέρα» δεν μπορεί να σταθεί.
