Του Πέτρου Παπαπολυβίου - Πηγή: papapolyviou.com - Περί Ιστορίας και ιδία περί της νήσου Κύπρου..
Συμπληρώνονται σήμερα, 5 Οκτωβρίου, 110 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων, στις 5 Οκτωβρίου 1912. Ή ακριβέστερα, του Πρώτου Βαλκανικού, ή “Βαλκανοτουρκικού πολέμου”. Όπως είναι γνωστό στους πολέμους αυτούς έδωσαν το παρόν τους, με την κατάταξή τους εθελοντικά στον ελληνικό στρατό και μερικές εκατοντάδες Κύπριοι. Τους υπολογίζω σε 1500-1800. Έχω δημοσιεύσει τα ονόματα 776 Κυπρίων εθελοντών στρατιωτών του 1912-1913 στο βιβλίο μου “Η Κύπρος και οι Βαλκανικοί πόλεμοι. Συμβολή στην ιστορία του κυπριακού εθελοντισμού” (Λευκωσία 1997) και ημερολόγια, επιστολές, στρατιωτικές φωτογραφίες και τις εντυπώσεις τους από το μέτωπο στα “Εμμανουήλ Μ. Εμμανουήλ, Ημερολόγιον ή Πολεμικαί Σελίδαι. Το ημερολόγιο ενός Κύπριου εθελοντή του ελληνοβουλγαρικού πολέμου του 1913″ (Θεσσαλονίκη 1996) και στο “Υπόδουλοι Ελευθερωταί αδελφών αλυτρώτων. Επιστολές, πολεμικά ημερολόγια και ανταποκρίσεις Κυπρίων εθελοντών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία του 1912-1913” (Λευκωσία 1999).
Στο βιβλίο “Λεύκωμα. Αφιέρωμα στα 100 χρόνια από την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων. Συλλογή Νικηφόρου Κομίνη”, Θεσσαλονίκη: Γ΄ Σώμα Στρατού, 1912, δημοσιεύεται (σελ. 6) η παρακάτω φωτογραφία με τη λεζάντα “Παραλαβή ιματισμού”. (Ο συλλέκτης και καλός φίλος στρατηγός ε.α. Νικηφόρος Κομίνης πολέμησε στην Κύπρο, νεαρός τότε υπολοχαγός, στο 361 Τ.Π.)
Παρότι η λεζάντα δεν ενημερώνει για τον τόπο καταγωγής του βρακοφόρου καταταχθέντος στα στρατολογικά γραφεία των Αθηνών, ούτε την ακριβή ημερομηνία κατάταξής του, από την ενδυμασία του πιθανολογώ ότι πρόκειται για Κύπριο. Σίγουρα, πάντως, για νησιώτη. Όπως γράφει ο Βαρωσιώτης εθελοντής Εμμανουήλ Μ. Εμμανουήλ, οι εθελοντές είχαν μαζί τους από την Κύπρο “αποσκευάς” τις οποίες άφησαν “εις τι ξενοδοχείον” της Αθήνας, μέχρι την “παραλαβή του ιματισμού των”. Όπως γράφει (1 Φεβρ. 1913):
“Την πρωίαν μετέβημεν εις τας αποθήκας του Συντάγματός μας, παραλαβόντες δε τα φορέματά μας επανήλθομεν εις τον λόχον ημών, όπου εχορηγήθη ημίν άρτος δύο ημερών…”
Βέβαια, η πλειοψηφία των Κυπρίων εθελοντών επέστρεψε στην Κύπρο, τον Σεπτέμβριο του 1913 φορώντας με περηφάνεια όχι την παραδοσιακή κυπριακή βράκα αλλά τη στρατιωτική τους στολή. Μάλιστα, σύμφωνα με μαρτυρίες απογόνων τους, ειδικά οι αγρότες εθελοντές φορούσαν τα στρατιωτικά τους ρούχα για χρόνια, μέχρι να λυώσουν δηλαδή…
Μοναδικό αντικείμενο του “στρατιωτικού ιματισμού” των Κυπρίων εθελοντών του 1912-1913 που έχω εντοπίσει, ανυπολόγιστης ιστορικής αξίας, είναι το πηλίκιο του εθελοντή Αργυρού Πετρή Μασούρα (Κούζου) από τον Αστρομερίτη. Μου το έφερε ένα πρωινό του Οκτωβρίου 2012 ο εγγονός του, Χαρίλαος Ναφαΐδης, που το διέσωσε στην κατοχή του. Το πηλίκιο παρουσιάστηκε στην έκθεση για τους Κύπριους των Βαλκανικών πολέμων που είχε οργανωθεί τότε, για τα 100 χρόνια από την έναρξή τους. Συμφωνα με τον ειδικό στρατιωτικό μουσειολόγο Βασίλη Νικόλτσιο ίσως είναι το μοναδικό που έχει σωθεί από το 1912 σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο…
Δημοσιεύω τη φωτογραφία του εδώ, τιμώντας τη μνήμη των χιλιάδων Κυπρίων εθελοντών των ελληνικών και των δύο παγκοσμίων πολέμων, δευτεραγωνιστών και “ανωνύμων” επί το πλείστον, για τους οποίους έχω αφιερώσει μεγάλο μέρος από την έρευνά και τη ζωή μου τα τελευταία 38 χρόνια..
