Πρόεδρος της ΔΕΕΣ: «Είναι δυνατόν να προστατευθούν οι άμαχοι σε πόλεμο»
Οι ακόλουθες παρατηρήσεις έγιναν από την Πρόεδρο της ΔΕΕΣ, Μιριάνα Σπόλιαριτς, στην Ανοιχτή Συζήτηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την Προστασία των Πολιτών σε Ένοπλες Συγκρούσεις στις 22 Μαΐου 2025.
Δεν θα επαναλάβω τις φρικαλεότητες που προκαλούνται στους αμάχους λόγω των εκτεταμένων παραβιάσεων του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Αυτό το Συμβούλιο ενημερώνεται –εβδομάδα με την εβδομάδα– για τους αμάχους που ακρωτηριάζονται και δολοφονούνται, για τους αμάχους που κρατούνται, βασανίζονται, βιάζονται, λιμοκτονούν και εκτοπίζονται βίαια.
Κι όμως, πρέπει να αναρωτηθούμε: πού είναι το πολιτικό θάρρος για να σταματήσει η δολοφονία;
Σήμερα, αντιμετωπίζουμε όχι μόνο μια κρίση συμμόρφωσης με τους κανόνες του πολέμου, αλλά και μια κρίση της συλλογικής μας συνείδησης. Το προηγούμενο που δημιουργείται στα πεδία των μαχών σήμερα θα μας στοιχειώνει για πολύ καιρό.
Δεν υπάρχουν δικαιολογίες για διπλά μέτρα και σταθμά. Κάθε κράτος έχει συμφέρον σε αυτό.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, όταν ενημέρωσα τελευταία φορά αυτό το συμβούλιο, σας κάλεσα να μετατρέψετε τη ρητορική υποστήριξη του Διεθνούς Δικαιώματος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε πράξη. Συγκεκριμένα, σας προέτρεψα να καλείτε τους συμμάχους σας όταν παραβιάζουν τους κανόνες του πολέμου και να απαιτείτε να σταματήσουν. Η στιγμή να σηκώσετε το τηλέφωνο είναι τώρα.
Κανείς δεν θέλει να ζει σε έναν κόσμο όπου οι κανόνες του πολέμου ισχύουν μόνο για τους εχθρούς σου - και όχι για εσένα και τους συμμάχους σου. Οι άμαχοι θα υποφέρουν λιγότερο όταν όλες οι πλευρές δεσμευτούν στις βασικές αρχές της ανθρωπιάς στον πόλεμο.
Η αγνόηση αυτών των κανόνων είναι ένας αγώνας δρόμου προς τον ηθικό πάτο - μια γρήγορη πορεία προς το χάος και την μη αναστρέψιμη απελπισία.
Έτσι ακριβώς εξαπλώνεται η μετάδοση της σύγκρουσης. Οι επιπτώσεις της «πλήρους νίκης» ή του «επειδή μπορούμε» αντηχούν πολύ πέρα από τις εμπόλεμες ζώνες. Η ανεξέλεγκτη βία δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερες απειλές για την ασφάλεια που μπορούν να χτυπήσουν όταν και όπου δεν το περιμένουμε.
Το κράτος σας μπορεί να μην βρίσκεται σε πόλεμο σήμερα. Η οικογένειά σας μπορεί να βρίσκεται μακριά από την πρώτη γραμμή. Αλλά τα πράγματα αλλάζουν. Ξέσπασαν νέες συγκρούσεις. Και αν δεν υπερασπιστείτε τους κανόνες του πολέμου σήμερα, αποδέχεστε έναν κόσμο όπου οι πόλεμοι διεξάγονται με αυξανόμενη βαρβαρότητα και περιφρόνηση για την κοινή μας ανθρώπινη φύση.
Σήμερα, η ΔΕΕΣ μετρά περίπου 130 ένοπλες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο – περισσότερες από όσες καταγράψαμε πριν από ένα χρόνο και περισσότερες από έξι φορές περισσότερες από όσες μιλούσαμε πριν από 25 χρόνια .
Πολλές από αυτές τις συγκρούσεις είναι βαθιά παρατεταμένες.
Σε πολλά μέρη του κόσμου, οι ένοπλες δυνάμεις ή οι μη κρατικές ένοπλες ομάδες αποτελούν τη μόνη βιώσιμη πηγή εισοδήματος. Αυτό δεν στηρίζει την ελπίδα για σταθερότητα, πόσο μάλλον για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.
Το πιο σημαντικό: ο σημερινός κόσμος είναι πιο διασυνδεδεμένος από ποτέ. Στις σημερινές συγκρούσεις, δεν χρειάζεται να πατήσεις τη σκανδάλη για να γίνεις συνένοχος στις συνέπειες.
Κύριε Πρόεδρε,
Οι Συμβάσεις της Γενεύης γεννήθηκαν από τα σιγοκαίγοντα ερείπια του πολέμου - από τη γενοκτονία, από τα μαζικά βάσανα - για να καψαλίσουν στη δημόσια συνείδηση ότι οι πόλεμοι πρέπει να έχουν όρια. Η φρίκη που προκλήθηκε στους αμάχους κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έστρεψε τον κόσμο στην επέκταση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου για την παροχή προστασίας στους αμάχους σε περιόδους ένοπλης σύγκρουσης.
Αυτό οδήγησε στη δημιουργία και υιοθέτηση της Τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης, η οποία παρέχει σαφείς και αδιαμφισβήτητες προστασίες για τους πολίτες σε περιόδους ένοπλης σύγκρουσης, στις οποίες δεσμεύονται όλα τα κράτη.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο απαγορεύει τα βασανιστήρια, τη σεξουαλική βία και την ομηρία. Απαιτεί να μην εμπλέκονται οι εχθροπραξίες νοσοκομεία, σπίτια και σχολεία. Απαιτεί να αντιμετωπίζονται ανθρώπινα όλοι όσοι συλλαμβάνονται και κρατούνται σε συγκρούσεις. Ορίζει ότι οι τραυματίες και οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν φροντίδα και ότι οι άμαχοι έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν ανθρωπιστική βοήθεια.
Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο δίνει επίσης ιδιαίτερη έμφαση στην ευαλωτότητα των αμάχων που ζουν σε κατεχόμενα εδάφη: πρέπει να έχουν πρόσβαση σε τροφή, νερό και ιατρική περίθαλψη. Το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο απαγορεύει τη βίαιη μεταφορά ή απέλαση από κατεχόμενα εδάφη. Διευκρινίζει ότι εάν οι συνθήκες καταστούν αφόρητες - μέσω αδιάκριτων στρατιωτικών επιχειρήσεων, άρνησης τροφής, νερού, ιατρικής περίθαλψης ή ασφάλειας - οποιαδήποτε μετακίνηση αμάχων θα εξακολουθεί να θεωρείται ακούσια.
Η προστασία των αμάχων σημαίνει τήρηση αυτών των προστασιών. Η επιβίωση αυτών των κανόνων που σώζουν ζωές δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη. Πρέπει να υπερασπίζονται τους εαυτούς τους. Πρέπει να τους δίνεται προτεραιότητα.
Καλώ αυτό το συμβούλιο να αποτρέψει τυχόν επιτρεπτικά μηνύματα ότι το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο μπορεί να αγνοηθεί, ότι η σωτήρια βοήθεια μπορεί να απορριφθεί και ότι η ανθρωπιστική δράση βάσει αρχών μπορεί να αντικατασταθεί. Αυτό δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο - ειδικά όταν η σύγκρουση είναι η μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη των ίδιων των αναγκών που αγνοούνται αυτή τη στιγμή που μιλάω.
Κύριε Πρόεδρε,
Αυτό το συμβούλιο δημιουργήθηκε για να προωθήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η ευθύνη σας – να βρείτε τρόπους για την αποκλιμάκωση, τη συμφιλίωση, την οικοδόμηση ενός πιο σταθερού και ευημερούντος κόσμου – θα είναι πολύ πιο δύσκολη αν επιτρέψουμε να καταπατούνται οι κανόνες ατιμώρητα.
Ο τρόπος με τον οποίο διεξάγονται οι πόλεμοι επηρεάζει το τέλος τους. Η πορεία προς την ειρήνη ξεκινά από ένα κελί φυλακής. Ξεκινά με τη μεταχείριση των κρατουμένων με την ίδια αξιοπρέπεια που θα απαιτούσατε για τον εαυτό σας. Η ειρήνη ξεκινά με τη θεραπεία των τραυματιών, την επανασύνδεση χωρισμένων οικογενειών, τη διασφάλιση της παροχής σωτήριας βοήθειας και τη διάσωση των αμάχων και των πολιτικών υποδομών από βλάβες.
Υπάρχει ένα αυξανόμενο κίνημα που ενώνεται για να υποστηρίξει καθολικούς και σωτήριους κανόνες. Τον περασμένο Σεπτέμβριο, έξι κράτη πήραν θέση και ξεκίνησαν μαζί με τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού μια παγκόσμια πρωτοβουλία για την ενίσχυση της πολιτικής υποστήριξης για το Διεθνές Δικαιωματικό Δίκαιο . Σήμερα, 75 κράτη έχουν συμμετάσχει - και καλούμε όλα τα κράτη να το πράξουν. Στις πιο σκοτεινές στιγμές δοκιμάζεται περισσότερο - και είναι απαραίτητη η δέσμευσή μας για την προστασία των αμάχων.
Αλλά είναι δυνατό να προστατευθούν οι άμαχοι σε πόλεμο.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΕΓΕΙΩΤΗΣ
