«Η Θράκη, μετά από 600 χρόνια σκλαβιάς, απελευθερώθηκε το 1920. Ήταν μια προσπάθεια αγωνιστικότητας, αντίστασης και κυρίως πάθους και πόθου για την ελευθερία»
101 χρόνια από την απελευθέρωσή της φτάνει σήμερα η περιφέρεια της Θράκης.
Ήταν οι πρώτες πρωινές ώρες της 14 Μαΐου του 1920, όταν ο προελαύνων ελληνικός στρατός, εισερχόμενος νικητής και απελευθερωτής στην πόλη της Κομοτηνής, είχε στα χείλη του ένα τραγούδι. Πρώτος του στίχος: «Ξημέρωσε η χαραυγή και πήραμε τη Θράκη». Ο εφιάλτης της Βουλγαρικής κατοχής, μιας κατοχής εξίσου άγριας, ίσως και σκληρότερης από την γερμανική, είχε επιτέλους τελειώσει.
Ο Στίλπων Κυριακίδης, αφού περιγράφει τα μαρτύρια των μουσουλμάνων από τους Βουλγάρους, τονίζει ότι το μένος τους εναντίον των Ελλήνων Χριστιανών ήταν μεγαλύτερο από εκείνο που είχαν ενάντια στους αλλόθρησκους.
Το τι έγινε τη νύχτα της 13ης και τα ξημερώματα της 14ης Μαΐου περιγράφει στο «Χρονικό της απελευθερώσεως», ο Αντώνιος Ρωσσίδης:
«Η ευφρόσυνη είδηση της αποφάσεως των συμμάχων μας για την κατάληψη της δυτικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό έκανε φτερά και έγινε αμέσως γνωστή στους κατοίκους της. Στην Κομοτηνή, κατά την παραμονή της εισόδου του στρατού μας, όλοι ήξεραν ότι πλησιάζει η ώρα και μία ανείπωτη συγκίνηση και λαχτάρα ήταν ζωγραφισμένη στα πρόσωπα όλων. Οι παλαιοί Κομοτηναίοι συγκλονίζονται όταν αναπολούν τις αξέχαστες εκείνες ώρες. Εκείνη την αξέχαστη νύχτα ….κανένας δεν κοιμήθηκε. Όλη η πόλη έμοιαζε σαν να αγρυπνά σε ολονύχτια ακολουθία. Αποβραδίς και όλη τη νύχτα, άνδρες και γυναίκες πηγαινοέρχονταν και με επικεφαλής τον δημαρχεύοντα Απόστολο Σούτζο, προετοίμαζαν την υποδοχή του στρατού…… Τα συνεργεία που στήθηκαν σε κεντρικά σπίτια, έκοβαν και έραβαν ασταμάτητα ελληνικές σημαίες. Και άκουγες παντού γέλια, ευχές και χαρούμενα τραγούδια. Και όταν οι πρώτες ηλιαχτίδες της 14ης Μαίου του 1920 φώτισαν τον καταγάλανο ουρανό όλη η πόλη βρέθηκε να πλέει στα γαλανόλευκα.
Και ο λαός της Κομοτηνής, ξεχύθηκε να προϋπαντήσει τους ελευθερωτές του με αλαλαγμούς και επιφωνήματα χαράς…».
