Ιερό και εθνικό χρέος μάς οδηγεί στην πάνσεπτη Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά για να αποδώσουμε τις πρέπουσες τιμές σε έναν από τους μεγάλους ήρωες του Ελληνισμού και για να κρατήσουμε αναμμένη τη φλόγα που άναψε με τη θυσία του.
Με ιδιαίτερη συγκίνηση μνημονεύουμε τον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον γιo του Πιερή και της Αντωνίας από τη Λύση, ο οποίος σε ηλικία 29 χρόνων έγινε σύμβολο των απανταχού αγωνιζομένων για τις πανανθρώπινες αξίες και κατέκτησε μια θέση στο πάνθεον των αθανάτων.
Αποτελεί για μένα μοναδική τιμή να εξαίρω για πρώτη φορά με την ιδιότητα του Προέδρου της Δημοκρατίας την προσφορά του Γρηγόρη Αυξεντίου. Και ειλικρινά αισθάνομαι το βάρος της ευθύνης να αποδώσω με τον πρέποντα σεβασμό το μεγαλείο του ανθρώπου που επέλεξε συνειδητά τον φρικτό θάνατο για την ελευθερία της πατρίδας μας.
Και δικαίως η θυσία του Αυξεντίου κατέχει περίοπτη θέση στην Ιστορία της πατρίδας μας, αλλά και του Ελληνισμού ευρύτερα. Ήταν, εξάλλου, μια συνειδητή πράξη ηρωισμού που μας κάνει δικαιωματικά περήφανους, αλλά την ίδια ώρα μάς υποδεικνύει την υποχρέωση που έχουμε, ώστε κατ’ ελάχιστον να φανούμε άξιοι συνεχιστές του δρόμου που έχει χαράξει. Του δρόμου που οδηγεί στο οικουμενικό ιδεώδες της ελευθερίας.
Τον Μάρτιο του 1956, έναν περίπου χρόνο μετά την έναρξη του πιο ένδοξου αγώνα του Κυπριακού Ελληνισμού, του αγώνα της ΕΟΚΑ, ο Γρηγόρης Αυξεντίου εγκαταστάθηκε στο ιερό αυτό Μοναστήρι που μας φιλοξενεί σήμερα. Φορώντας ράσο και προσποιούμενος τον ιερομόναχο με το όνομα Χρύσανθος καταστρώνει και εκτελεί τα σχέδιά του. Μνημειώδη είναι τα περιστατικά που τον φέρουν με το περίστροφο έμφορτο να κερνά γλυκό και κουμανταρία τους Βρετανούς, οι οποίοι μάλιστα προσπαθούσαν να του αποσπάσουν πληροφορίες για τον περιβόητο Αυξεντίου, ο οποίος έδρασε με τα ψευδώνυμα Ζήδρος, Αίας, Ρήγας, Ζώτος, Ανταίος και Άρης. Όποιο και αν ήταν το όνομά του ήταν το φόβητρο των Άγγλων, οι οποίοι τον είχαν επικηρύξει.
«Στην εσχάτην ανάγκη θα αγωνιστώ και θα πεθάνω σαν Έλληνας, αλλά ζωντανόν δεν θα με πιάσουν» έλεγε ο Γρηγόρης στους συναγωνιστές του και όσοι τον γνώριζαν έλεγαν ότι ήταν έτοιμος από καιρό για την ηρωική του έξοδο.
Με έντονη δράση στην ευρύτερη περιοχή, ο Αυξεντίου και η ομάδα του καταφέρνουν συνεχόμενα και αλλεπάλληλα πλήγματα στους αποικιοκράτες. Περί τα τέλη του 1957, ο κλοιός άρχισε να σφίγγει, γεγονός που ωθεί τον υπαρχηγό της ΕΟΚΑ και την ομάδα του να καταφύγουν στο θρυλικό τους κρησφύγετο, εδώ πιο κάτω από τη Μονή. Τον Μάρτιο, οι Άγγλοι άρχισαν ενδελεχείς έρευνες στην περιοχή, στη βάση δυστυχώς πληροφορίας που είχαν εξασφαλίσει ότι ο Γρηγόρης Αυξεντίου με αδιευκρίνιστο αριθμό αγωνιστών κρύβονταν κάπου κοντά. Τελικά, οι Βρετανοί πληροφορήθηκαν για την ύπαρξη της κρύπτης και κάλεσαν τους αντάρτες να αποκαλυφθούν. Μάταια όμως. Η παράδοση και η εγκατάλειψη δεν είχαν θέση στο αξιακό σύστημα του Αυξεντίου και των τεσσάρων συντρόφων του, Αυγουστή Ευσταθίου, Αντώνη Παπαδόπουλου, Φειδία Συμεωνίδη και Ανδρέα Στυλιανού, τον οποίο καθόλου τυχαία αποχαιρετούμε σήμερα για το ταξίδι προς την αιωνιότητα. Ο Αυξεντίου τούς διατάζει να παραδοθούν. «Εγώ θα πολεμήσω και θα πεθάνω» τους ανέφερε. Όπως ακριβώς και έγινε. Ο υπαρχηγός της ΕΟΚΑ έμεινε μόνος στο κρησφύγετο, έχοντας απέναντί του πολυάριθμη ομάδα Βρετανών στρατιωτών. Με φωνές τον καλούν να αποκαλυφθεί και να παραδοθεί. Μάταια όμως και πάλι. Ένας Βρετανός δεκανέας που πλησίασε την είσοδο της κρύπτης πέφτει νεκρός από τα πυρά του όπλου του Αυξεντίου. Ακολουθεί ρίψη χειροβομβίδας στο εσωτερικό του κρησφύγετου και ο Αυγουστή επιστρέφει δήθεν για να μεταφέρει το άψυχο σώμα του υπαρχηγού του. «Ελάτε, τώρα είμαστε δύο» φωνάζει στους Βρετανούς και η μάχη συνεχίζεται για περίπου οκτώ ώρες.
Η ώρα περνά χωρίς αποτέλεσμα για τους αποικιοκράτες, οι οποίοι όταν κατάλαβαν ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή, καταφεύγουν στην απάνθρωπη λύση, σε επιλογές και ενέργειες που η ανθρωπότητα θεωρούσε ότι δεν θα ζούσε ξανά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Βρέχουν το κρησφύγετο με βενζίνη και βάζουν φωτιά. Το κρησφύγετο μετατρέπεται σε πύρινη κόλαση, αλλά ο Σταυραετός του Μαχαιρά αναμετράται με τους πάνοπλους διώκτες του δίχως να λογαριάζει τον θάνατο.
Αξιοπρεπής και αλύγιστος ως το τέλος, έμεινε συνεπής με τις ηρωικές παρακαταθήκες του Ελληνισμού και σαν νέος Λεωνίδας φώναξε στους επίδοξους εκτελεστές του το «Μολών Λαβέ!»
Η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου. Ο πανίσχυρος αποικιοκρατικός στρατός δέχθηκε άλλη μια ταπεινωτική ήττα που αναπτέρωσε το ηθικό των Ελλήνων της Κύπρου και έγινε σύμβολο των απανταχού επαναστατημένων. Μπροστά στον φόβο της κινητοποίησης και της αντίδρασης του λαού, οι αποικιοκράτες φοβήθηκαν ακόμη και νεκρό τον Αυξεντίου και γι’ αυτό δεν έδωσαν στην οικογένεια για ταφή το άψυχο σώμα του, το οποίο αναπαύεται έκτοτε στα Φυλακισμένα Μνήματα μαζί με άλλους συναγωνιστές του, ιερά παρακαταθήκη για όλους εμάς, αλλά και συνεχής υπόμνηση των υποχρεώσεών μας.
Εξήντα επτά χρόνια από τη θυσία του Αυξεντίου, η ευθύνη μας είναι βαρύτατη και το χρέος μας ακριβό. Αδιαπραγμάτευτος στόχος μας είναι η απελευθέρωση, η αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων και η επανένωση της πατρίδας μας, χωρίς εγγυητές και ξένους «προστάτες». Και αυτό είναι το δικό μου όραμα για πραγμάτωση του οποίου δεν θα φεισθώ κόπων και θυσιών.
Οφείλουμε να απαλλάξουμε την πατρίδα μας από το άχθος της συνεχιζόμενης εδώ και 50 χρόνια τουρκικής κατοχής. Έχουμε υποχρέωση να εργαστούμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας, ώστε να παραδώσουμε τη χώρα μας ελεύθερη στη νέα γενιά, να δώσουμε στα παιδιά μας τη δυνατότητα να ζήσουν και να δημιουργήσουν σε συνθήκες ασφάλειας, ευημερίας και προκοπής. Αυτή είναι και η δική μου υπόσχεση σήμερα ενώπιον σας: Θα εξαντλήσω κάθε προσπάθεια, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για επανέναρξη διαπραγματεύσεων, για συνολική επίλυση του Κυπριακού, στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου και των αρχών και αξιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
Σε λίγες μέρες αναμένεται να επιστρέψει στην Κύπρο η προσωπική απεσταλμένη του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, της οποίας την αποστολή όχι μόνο πετύχαμε πείθοντας για την αποφασιστικότητα και την πολιτική μας βούληση, αλλά και στηρίζουμε με όλα τα μέσα που διαθέτουμε. Είμαστε έτοιμοι για διαπραγματεύσεις ακόμη και αύριο, γνωρίζουμε πολύ καλά τους στόχους, τις επιδιώξεις και το ζητούμενο. Γνωρίζουμε επίσης πολύ καλά τις δυσκολίες, τις προκλήσεις και τα προβλήματα ως αποτέλεσμα της τουρκικής στάσης που στην ουσία δεν επιτρέπει στον κυπριακό λαό να ζήσει ελεύθερα στην πατρίδα του. Στην πατρίδα του που είναι κράτος μέλος της μεγάλης ευρωπαϊκής οικογένειας, της ΕΕ. Εκεί ανήκει το μέλλον μας, εκεί είναι η μοίρα μας, αφήνοντας πίσω την κατοχή, τον πόνο και την αβεβαιότητα. Η παρούσα κατάσταση πραγμάτων δεν είναι βιώσιμη και ασφαλώς δεν μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο για την οικοδόμηση ενός σταθερού και ασφαλούς αύριο για μας και τα παιδιά μας.
Είκοσι χρόνια μετά την ένταξη της πατρίδας μας στην ΕΕ, η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον ένας αξιόπιστος εταίρος, με ενεργό συμμετοχή στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και με απόλυτη προσήλωση στην επανένωση και την επίλυση του Κυπριακού, η οποία θα κατοχυρώνει τα βασικά δικαιώματα και θα είναι συμβατή με τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες.
Με διεκδικητικό ρεαλισμό, μεθοδικότητα και αυτοπεποίθηση, αυτή την ώρα της εθνικής μνήμης οφείλουμε να χαράξουμε την πορεία μας ενωμένοι και δυνατοί, αντλώντας διδάγματα από τον Αυξεντίου και τους υπόλοιπους θυσιασθέντες αγωνιστές μας. Το οφείλουμε στους ανεπανάληπτους αυτούς αγωνιστές, στους αγωνιστές της ΕΟΚΑ, σε όλους αυτούς που συμμετείχαν στον πιο ηρωικό και αγνό αγώνα τούτου του τόπου. Έχουμε χρέος έναντι της θυσίας τους.
Αιωνία η μνήμη του Υπαρχηγού της ΕΟΚΑ Γρηγόρη Αυξεντίου.
