Μια από τις πιο μαύρες σελίδες της βρετανικής αποικιοκρατίας στην Κύπρο γραφόταν στα δωμάτια βασανιστηρίων, όπου Βρετανοί, Τουρκοκύπριοι αλλά και κάποιες φορές Ελληνοκύπριοι συνεργάτες των πρώτων, υπέβαλαν σε απίστευτα βασανιστήρια τους συλληφθέντες αγωνιστές της ΕΟΚΑ, με στόχο να τους αποσπάσουν πληροφορίες που θα οδηγούσαν στον εντοπισμό και στη σύλληψη της ηγεσίας της οργάνωσης.
Πολλές φορές τα βασανιστήρια, κατέληγαν στον θάνατο. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι αγωνιστές που σε πείσμα των Βρετανών δεν είπαν ούτε λέξη για όσα γνώριζαν με αποτέλεσμα τελικά να υποκύψουν στα τραύματα τους. Δύο τέτοιοι αγωνιστές, άγνωστοι στο ευρύ κοινό σαν σήμερα περνούσαν στο Πάνθεο των ηρώων.
Γιώργος Νικολάου και Πρόδρομος Ξενοφώντος, υποβαλλόμενοι σε βασανιστήρια, πέρασαν στο Πάνθεο των ηρώων της ΕΟΚΑ, γράφοντας με χρυσά γράμματα και τα δικά τους ονόματα στην πιο λαμπρή σελίδα της κυπριακής ιστορίας.
Ο Γιώργος Νικολάου πέθανε από τα βασανιστήρια των Βρετανών το ξημέρωμα της 12ης προς 13ης Νοεμβρίου του 1956 στο στρατόπεδο του Ξερού. Πατέρας δύο παιδιών, ο Νικολάου δεν πρόλαβε να γνωρίσει τη δεύτερη κόρη του, η οποία γεννήθηκε εννέα μέρες μετά τον θάνατό του.
Η οικογένεια του Νικολάου είχε από πολύ νωρίς ενταχθεί στην ΕΟΚΑ. Ο παππούς του, ο Παπαευριπίδης Ιωαννίδης, ήταν από τους πρώτους στρατολόγους της ΕΟΚΑ, ενώ θείος του ήταν η ιστορική μορφή της εποχής Πολύκαρπος Ιωαννίδης. Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ από την αρχή με το ψευδώνυμο «Δάφνιος» και διατάχθηκε να θέσει υπό την ευθύνη του, τα ακριτικά χωριά Πηγαίνια, Παχύαμμου και Πύργου. Στις 27 Οκτωβρίου συνελήφθη από τους Άγγλους μαζί με άλλους εννέα συγχωριανούς του και μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο του Ξερού.
Μια μέρα πριν βρεθεί νεκρός, ο αδερφός του Τάκης τον επισκέφθηκε και τον βρήκε σε μαύρα χάλια με τον Γιώργο να του εξιστορεί τα όσα φρικτά πέρασε στα χέρια των βασανιστών του. Όπως του αποκάλυψε ο ίδιος, οι Άγγλοι βασανιστές τού είχαν συνθλίψει τα γεννητικά όργανα, του προκάλεσαν κώφωση με έκρηξη δυναμίτιδας και όλο το βράδυ τον είχαν δεμένο με σχοινί μέσα στη θάλασσα.
Την επομένη, μετά από το νέο γύρο βασανιστηρίων ο Νικολάου υπέκυψε. Βέβαια οι Βρετανοί ακολούθησαν την πάγια τακτική τους να πυροβολούν όσους υποκύπτουν στα τραύματα τους μετά από βασανιστήρια και να καταθέτουν στο Δικαστήριο πως τους πυροβόλησαν γιατί προσπάθησαν να αποδράσουν. Αυτό συνέβη και στην περίπτωση του Νικολάου. Αφού τον έριξαν πάνω στα συρματοπλέγματα έξω από το κελλί του, τον πυροβολήσαν εννέα φορές.
Δύο χρόνια αργότερα στις 12 Νοεμβρίου του 1958, ο Πρόδρομος Ξενοφώντος από το Αγριδάκι, μόλις 17 χρονών, περνούσε στην αιωνιότητα. Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ το 1957 και συμμετείχε σε επιχειρήσεις μαζί με τα αδέρφια του. Όταν οι Βρετανοί συνέλαβαν τον μεγαλύτερό του αδελφό, τότε ανέλαβε αυτός την τροφοδοσία των αντάρτικων ομάδων του Μάτση.
Στις 7 Νοεμβρίου, οι Βρετανοί τον εντόπισαν και τον συνέλαβαν την ώρα που μετέφερε τα τρόφιμα. Τον υπέβαλαν σε εξαντλητική ανάκριση και αφού είδαν πως δεν αποκάλυπτε οτιδήποτε, τον υπέβαλαν σε φρικτά βασανιστήρια. Μετά από τέσσερις μέρες παραδόθηκε νεκρός στην οικογένεια του, με το κρανίο του σπασμένο από το σιδερένιο στεφάνι που χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των βασανιστηρίων του, ενώ ήταν βγαλμένα και όλα τα νύχια του.
Οι Βρετανοί στην απέλπιδα προσπάθεια τους να συγκεντρώσουν πληροφορίες για την ΕΟΚΑ, κατέφυγαν σε μεσαιωνικές και απάνθρωπες μεθόδους βασανιστηρίων. Στα χρόνια της ΕΟΚΑ η Κύπρος γέμισε με ανακριτήρια στα οποία οι Άγγλοι ανακριτές συνεπικουρούμενοι από Τούρκους προέβαιναν σε κάθε είδους κακοποίηση των όσων συλλάμβαναν ανδρών και γυναικών της ΕΟΚΑ με σκοπό να αποσπάσουν πληροφορίες. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στο Χρονικό του Αγώνος ο αρχηγός της ΕΟΚΑ, Γεώργιος Γρίβας Διγενής, τα βασανιστήρια «τελειοποιούντο» συνεχώς, όπως αποδεικνύεται μέσα από τις μαρτυρίες που συνέλεξε.
Κατά τις ανακρίσεις οι Άγγλοι έκαναν χρήση ενέσεως ομολογίας φροντίζοντας με κάθε τρόπο να αποσπάσουν πληροφορίες για τη δράση της ηγεσίας της ΕΟΚΑ. Κατά τη διάρκεια του αγώνα η νεολαία μαρτύρησε κυριολεκτικά στα χέρα των βασανιστών.
Σε αυτά τα κάτεργα όπου μεταφέρονταν οι κρατούμενοι υφίσταντο κάθε είδους σωματικής και ψυχικής κακοποίησης, εάν δε ο κακοποιούμενος δεν άντεχε τα βασανιστήρια και υπέκυπτε, τότε ο Άγγλος ανακριτής του φύτευε και δύο τρεις σφαίρες εις τα νώτα διά να ανακοινωθεί επισήμως την επόμενη ημέρα ότι ο τάδε τρομοκράτης στην προσπάθεια του να διαφύγει πυροβολήθηκε.
Με αυτό τον τρόπο δολοφονήθηκε στις Πλάτρες ο Νίκος Γεωργίου, στο Ξερό ο Γιώργος Νικολάου και ο Νικόλας Γιάγκου, στο Ζέφυρο ο Πρόδρομος Ξενοφώντος, στην Κυθραία ο Χατζηγιακουμής, στην Αμμόχωστο ο Θεοδόσης Χατζηθεοδοσίου αλλά και άλλοι αγωνιστές.
Σύμφωνα με τον Αρχηγό της ΕΟΚΑ, εκεί που καταπατήθηκε κάθε έννοια ηθικής ήταν στο κρατητήριο της Ομορφίτας το οποίο είχε μετατραπεί σε πραγματικό τόπο κολάσεως και στο οποίο οι μεταφερόμενοι γνώρισαν τα πλέον αδιανόητα μαρτύρια με πρωταγωνιστές Άγγλους ανακριτές και Τούρκους βοηθούς. «Οι μέθοδοι κακοποιήσεως των Κυπρίων αγωνιστών από τους Άγγλους θα παραμείνουν στην ιστορία ως αιώνιο στίγμα για την διοίκηση της Κύπρου από την Αγγλία.
