Γεωργάλλας Μιχαήλ
Γεννήθηκε στο χωριό Μαραθόβουνος, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 6 Νοεμβρίου 1936.
Έπεσε ξημερώματα της 31ης Δεκεμβρίου 1956 στο χωριό Ζωοπηγή, της επαρχίας Λεμεσού, σε μάχη εναντίον πρακτόρων των Άγγλων
Γονείς : Θωμάς και Ελένη Γεωργάλλα
Αδέλφια : Μαρία, Γεώργιος, Δέσποινα, Γιάγκος, Ανδρέας, Σάββας, Ανδρεανή
Ο Μιχαήλ Γεωργάλλας τελείωσε το δημοτικό σχολείο Μαραθόβουνου και ακολούθως το Παγκύπριο Γυμνάσιο στη Λευκωσία και εργάστηκε για ένα μήνα στο Εμπορικό Επιμελητήριο. Ήταν δραστήριο μέλος των χριστιανικών μαθητικών ομάδων και εντάχθηκε στον αγώνα από το 1954. Με τις ηγετικές του ικανότητες και την αφοσίωσή του στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη ενέπνεε τη νεολαία, πρωτοστατώντας στις διαδηλώσεις ως υπεύθυνος των μαθητών του Παγκυπρίου Γυμνασίου. Αργότερα κατατάχθηκε στις ομάδες του εκτελεστικού Λευκωσίας και ανέπτυξε πλούσια δράση. Συνελήφθη για τη δράση του, καταδικάστηκε σε οκτάμηνη φυλάκιση και ύστερα κλείστηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς.
Στις 13 Σεπτεμβρίου 1956 δραπέτευσε μαζί με άλλους έξι κρατουμένους. Πρώτος αυτός, κρυμμένος πίσω από σανίδι, κατάφερε να κόψει τα συρματοπλέγματα και να ανοίξει έξοδο και για τους υπόλοιπους. Κατέφυγαν όλοι στην περιοχή Πιτσιλιάς και από εκεί ο Γεωργάλλας κατέληξε στο Παλαιχώρι, όπου συνενώθηκε με την ανταρτική ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου. Ο Αυξεντίου του ανέθεσε την οργάνωση αντικατασκοπίας στα χωριά Καννάβια, Όμοδος, Πλάτρες, Κλήρου, Κακοπετριά και Ευρύχου.
Παράλληλα με την αντικατασκοπία βοηθούσε το Λένα στην κατασκευή βομβών. Έδρασε με το ψευδώνυμο Λιάκος. Διακρίθηκε για τη μαχητικότητά του, το θάρρος, την πρωτοβουλία και τη δύναμη της ψυχής του.
“Μην τον βλέπετε έτσι λεπτό και αδύνατο”, έλεγε ο Αυξεντίου, “είναι πολύ δυνατός στην ψυχή”.
Στα ζητήματα κατασκευής όπλων και πυρομαχικών, μετακινήσεων και άλλων προβλημάτων της Οργάνωσης είχε κρίση αξιοθαύμαστη, παρά τα δεκαεννιά του χρόνια. Η όλη του ζωή και συμπεριφορά έδειχναν έναν ολοκληρωμένο θεοσεβή άνδρα.
Έπεσε ξημερώματα της 31ης Δεκεμβρίου του 1956, αφού πυροβολήθηκε από προδότες πράκτορες των Άγγλων και Τούρκους επικουρικούς, με τους οποίους συγκρούστηκε η ανταρτική ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου με επικεφαλής τον ίδιο, στο χωριό Ζωοπηγή. Πριν πεθάνει πρόλαβε να φωνάξει στον Αυξεντίου :
“Μάστρε μου, μάστρε μου, πεθαίνω. Ζήτω η Ελλ..” Το αίμα έπνιξε τη λέξη “Ελλάς” στο λαιμό του.
Διαβάστε την δραματική αφήγηση του Αυγουστή Ευσταθίου:
"Όταν ήμασταν στο σπίτι του Παπαχριστόδουλου και γιορτάσαμε τα Χριστούγεννα με τον Αυξεντίου και άλλους αντάρτες, τραγουδήσαμε χορέψαμε και αναχωρήσαμε και ακολούθως ο καθένας τράβηξε τον δρόμο του. Φύγαμε από τον Αγρό και μέσω του Αγίου Θεοδώρου καταλήξαμε στη Ζωοπηγή. Το κρησφύγετο ήταν μια νισκιά χωριάτικη στο σπίτι του σπουδαίου ανθρώπου και αγωνιστή Μηνά Μηνά. Εκεί στη νησικά (τζάκι) σηκωνόταν η πλάκα και κατεβαίναμε κάτω στο κρυσφήγετο. Τα όπλα μας ήταν μέσα σε κρύπτη μετά από διαταγή του Διγενή.
Είχα ιδιαίτερη σχέση με τον Γιωργάλλα. Το βράδυ πριν σκοτωθεί προσπαθούσε να με υπνωτίσει. Ο Αυξεντίου παρακολουθούσε και του έκανε πλάκα. Ο Γιωργάλλας με διάφορες φράσεις προσπαθούσε να με υπνωτίσει. Ο Αυξεντίου του λέει, «Ε Λιάκο κοιμήσου γιέ μου εν μπορείς να κοιμήσεις τον Σατανά».
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου δεν κοιμόταν ποτέ το βράδυ. Σε κάποια στιγμή μας τράβηξε από τα πόδια. Καταλάβαμε πως ήρθαν προδότες. Τότε ο Αυξεντίου έδωσε διαταγή να βγούμε έξω. Όπλα είχαν μόνο ο Αντώνης Παπαδόπουλος και ο Γρηγόρης Αυξεντίου. Εγώ κρατούσα μόνο μια χειροβομβίδα. Ο Μάκης Γιωργάλλας μόνο ένα πιστόλι.
Ακολούθησε η συμπλοκή μεταξύ Αυξεντίου και προδοτών. Βγήκαν έξω μόνο ο Αυξεντίου και ο Γιωργάλλας. Όπως μας διηγήθηκε ο Αυξεντίου πήγαινε τοίχο τοίχο με τον Μάκη Γιωργάλλα σε κάποια στιγμή τους αντιλήφθηκαν οι προδότες και έπεσε μια ριπή η οποία τραυμάτισε τον Γιωργάλλα.
Αυτός που πυροβόλησε ήταν ο Τούρκος. Αμέσως ο Αυξεντίου ανταπέδωσε τα πυρά προς το μέρος που φάνηκε η λάμψη και το εχθρικό αυτόματο σίγησε, αφού είχε σκοτωθεί ο κάτοχός του.
Για μερικά λεπτά έγινε ανταλλαγή πυρών αλλά οι πράκτορες των Εγγλέζων κατάφεραν να διαφύγουν μπαίνοντας στο ταξί.
Ο Γεωργάλλας τραυματισμένος βαριά, σύρθηκε σιγά σιγά και χάραξε μια γραμμή με το αίμα του, από το γεφύρι του χωριού, όπου τραυματίσθηκε, μέχρι το σπίτι του Μηνά.
Έπεσε και τότε είπε το υπέροχο, «μάστρε πεθαίνω! Ζήτω η Ελλάδ…» και ξεψύχησε.
Η αναφορά στο Γρίβα
Ο Μάκης Γιωργάλλας θάφτηκε από τους συναγωνιστές του στο κοιμητήριο της Ζωοπηγής. Αμέσως μετά η ομάδα Αυξεντίου αποχώρησε από το χωριό στο οποίο λίγη ώρα αργότερα έφτασαν όρδές των βρετανικών στρατευμάτων.
Ο θάνατος του Μάκη Γιωργάλλα δεν αποτελεί ακόμα μια θυσία ενός ήρωα της ΕΟΚΑ, αφού δεν σκοτώθηκε από βρετανικά πυρά αλλά από πυρά προδοτών.
Ο Γρηγόρης Αυξεντίου έστειλε πλήρη αναφορά στον Στρατηγό Διγενή για τα όσα διαδραματίστηκαν εκείνο το βράδυ στο σπίτι του Μηνά Μηνά στη Ζωοπηγή. Ο Αυξεντίου εξιστόρησε με πάσα λεπτομέρεια στον Γεώργιο Γρίβα όσα συνέβησαν και του επεσήμανε πως σε καμία περίπτωση δεν πέφτει το ηθικό τους ενώ συγκινημένος του περιέγραψε και τη σκηνή με τα τελευταία λόγια του ήρωα της ΕΟΚΑ φανερά συγκινημένος σύμφωνα με τον τρόπο γραφής του.
Ο Γρίβας γράφει στα απομνημονεύματά του για τον Μάκη Γιωργάλλα.
«Ο Γεωργάλλας ήταν ένα γενναίο παλικάρι, αγνός και ενθουσιώδης αγωνιστής, όστις, μολονότι λαμπρού ήθους και εξαιρέτου επιδόσεως, απεβλήθη, ως μη ώφειλε, του Σχολείου, εις το οποίο εφοίτα, λόγω της ζωηρής συμμετοχής τους εις τας μαθητικάς πατριωτικάς εκδηλώσεις».
