Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, πραγματοποιήθηκε μία από τις πιο επικές μάχες της ΕΟΚΑ, στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου. Η μάχη που έμεινε γνωστή ως «σκυταλοδρομία θανάτου» στέρησε τη ζωή από τέσσερις αγωνιστές της οργάνωσης: Ανδρέα Κάρυο, Ηλία Παπακυριακού, Φώτη Πίττα και Χρίστο Σαμαρά.
Από το βράδυ της 30ης Αυγούστου, οι αγωνιστές είχαν πάει στο Λιοπέτρι για να εκπαιδεύσουν νέα μέλη στον ανταρτοπόλεμο. Ειδικότητά τους οι ενέδρες. Την επόμενη ημέρα όμως, εμφανίστηκαν στο Λιοπέτρι βρετανικά τζιπ. Οι αποικιοκράτες έψαχναν τους καταζητούμενους αγωνιστές. Οι τέσσερις άντρες προσπάθησαν να διαφύγουν από το χωριό, όμως δεν τα κατάφεραν αφού έπεσαν πάνω σε Άγγλους και στην προσπάθειά τους να σπάσουν τον κλοιό με το αυτοκίνητο άρχισαν να ανταλλάσσουν πυροβολισμούς. Όμως και πάλι δεν τα κατάφεραν. Έτσι αποφάσισαν να επιστρέψουν στο χωριό όπου και κατέφυγαν στον αχυρώνα του Παναγιώτη Καλλή.
Σε λίγο ήχησαν από τα μεγάφωνα του χωριού τα νέα του αποκλεισμού. Κανείς κάτοικος δεν επιτρεπόταν να βγει από το σπίτι του ή να κυκλοφορήσει στους δρόμους εκτός των Βρετανών. Αντιλαμβανόμενοι πως ο αχυρώνας δεν θα γλίτωνε από τις έρευνες, οι αντάρτες έριξαν μπαχαρικά μέσα στα άχυρα για να αποπροσανατολίσουν τα σκυλιά των Άγγλων. Αρχικά τα κατάφεραν αφού οι πρώτες έρευνές τους απέβησαν άκαρπες. Πεισμωμένοι όμως οι Βρετανοί δεν εγκατέλειψαν το χωριό. Διέταξαν να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι σε συρματόφραχτους χώρους, όπου θα γίνονταν ανακρίσεις. Δεν κατάφεραν όμως να αποσπάσουν πληροφορίες. Για αυτό έστειλαν τους κατοίκους πίσω στα σπίτια τους. Όχι όμως όλους. Διέταξαν τότε τον Καλλή και τη σύζυγό του να τους υποδείξουν που κρύβονταν οι αγωνιστές. Παρά τα βασανιστήρια που υπέστησαν από τους Βρετανούς το ζευγάρι δεν μίλησε. Τότε οι στρατιώτες διέταξαν τους αγωνιστές να παραδοθούν, όπου και αν βρίσκονται, αλλά δεν έλαβαν καμία απάντηση.
Για τη γενναιότητά τους και τη δράση τους στον αγώνα, ο αρχηγός της οργάνωσης Γεώργιος Γριβας έγραψε: «Είναι πολύ δύσκολον εις εμέ να ξεχωρίσω μεταξύ των τεσσάρων αυτών παλληκαριών ποιος ήταν ο γενναίος των γενναίων, διότι και οι τέσσαρες συνηγωνίσθησαν την στιγμήν εκείνην ποιος θα πέθαινε γενναιότερα».
Οι Βρετανοί τελικά τους εντόπισαν και χρησιμοποιώντας έναν ελληνόφωνο δεκανέα, τους προειδοποίησαν ότι για να ζήσουν έπρεπε να βγουν άοπλοι από τον αχυρώνα. Όμως και πάλι δεν έλαβαν καμία απάντηση. Μία ομάδα στρατιωτών επιχείρησε να πλησιάσει τον αχυρώνα, όταν δέχτηκαν τις σφαίρες των αγωνιστών. Ακολούθησε ένα πραγματικό πανδαιμόνιο. Οι Βρετανοί ζήτησαν ενισχύσεις, ενώ ένα ελικόπτερο πετούσε πάνω από το χωριό. Φωνές, κραυγές, ουρλιαχτά, πυροβολισμοί, ρίψη χειροβομβίδων ανταλλάζονταν για αρκετή ώρα. Πολλοί Βρετανοί στρατιώτες τραυματίστηκαν, ενώ δύο από τους αγωνιστές φονεύθηκαν.Τότε ένας στρατιώτης ανέβηκε στην οροφή και περιέλουσε τον αχυρώνα με βενζίνη και φλεγόμενα ρούχα, τα οποία όμως έσβησαν. Στη συνέχεια ανέλαβε δράση το ελικόπτερο ρίχνοντας δύο εμπρηστικές βόμβες. Ο αχυρώνας φούντωσε. Οι δύο τελευταίοι αγωνιστές όρμησαν έξω και πυροβολήθηκαν θανάσιμα από τους Βρετανούς στρατιώτες. Ο Πίττας Φώτης και ο Ηλίας Παπακυριακού νεκροί από τα πυρά Σαμαράς Χρίστος και Κάρυος Ανδρέας Νεκροί χωρίς παπούτσια Οι Βρεττανοί φωτογράφιζαν τα πτώματα για να έχουν στοιχεία. Και οι τέσσερις νεκροί απαθανατίστηκαν ξυπόλητοι. Η εκτίμηση είναι ότι όταν επιχείρησαν να βγουν από τον αχυρώνα έβγαλαν τα παπούτσια τους θέλοντας να δείξουν στους Βρετανούς πως δεν βγαίνουν για να ξεφύγουν, αλλά για να μείνουν εκεί και να πολεμήσουν. Μία άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι οι αγωνιστές βρέθηκαν χωρίς παπούτσια καθώς τα έβγαλαν όσο βρίσκονταν μέσα στον αχυρώνα, για δική τους διευκόλυνση.
Ο αρχηγός της ΕΟΚΑ Γεώργιος Γρίβας έγραψε για τους νεκρούς που είχαν οι Άγγλοι: "Εις το Λιοπέτρι αι απώλειαι των Άγγλων πρέπει να είναι πολύ σοβαραί. Έλλην αστυνομικός είδε 7 νεκρούς και αρκετούς τραυματίας. Ο Ταξίαρχος έκλαιεν απροκάλυπτα μόλις αντίκρυσε την σκηνήν, ο δε αστυνόμος Βαρωσίων αφιχθείς εκεί, επυροβόλησε με το πιστόλι του τα πτώματα των νεκρών από την λύσαν του."
Ο Αχυρώνας έγινε τόπος προσκυνήματος και οι αγωνιστές σύμβολα της ελευθερίας, καθώς συγκίνησαν με τη θυσία τους όχι μόνο τον ελληνισμό αλλά την παγκόσμια κοινή γνώμη, που αναγνώρισε και τίμησε την αυτοθυσία τους.
Κάρυος Ανδρέας
Γεννήθηκε στο χωριό Αυγόρου, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Ιουλίου 1926.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Σύζυγος : Δέσποινα Κάρυου.
Παιδιά : Παναγιώτης και Ανδρούλα
Γονείς : Κυριάκος και Φλουρέντζα Κάρυου
Αδέλφια : Γεώργιος, που έπεσε στον Αστρομερίτη, Αντώνης, Ορθόδοξος, Χρυσή, Ζηνοβία, Πέτρος, Αναστασία.
Ο Ανδρέας Κάρυος φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του. Είχε μεγάλη έφεση για μάθηση, παρακολούθησε ιδιαίτερα μαθήματα και ήταν πολύ καλά καταρτισμένος στα θεολογικά, τα λογιστικά, τα αγγλικά και την ελληνική λογοτεχνία. Ήταν στέλεχος της ΠΕΚ, πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΣΕΚ, της ΠΕΟΝ και του θρησκευτικού συλλόγου στο Αυγόρου. Είχε μυηθεί ενωρίς για τις προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου και τον επικείμενο αγώνα. Αρχές Ιανουαρίου του 1955 συνδέθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου και όλο το Φεβρουάριο του ιδίου έτους επιδόθηκε στη στρατολόγηση ανδρών για τον προετοιμαζόμενο αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν ο διοργανωτής και πρώτος υπεύθυνος της ΕΟΚΑ Αυγόρου.
Την 1η Απριλίου 1955 έλαβε μέρος στην επιχείρηση αποκοπής των ηλεκτρικών καλωδίων κοντά στο χωριό Αυγόρου, κατά την οποία σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία ο Μόδεστος Παντελή και έπαθε σοβαρά εγκαύματα ο ίδιος, που σήκωσε το Μόδεστο στην πλάτη του. Προσπάθειά τους ήταν να προκαλέσουν γενική συσκότιση.
Συνελήφθη αρκετές φορές για τη δράση του και καταζητήθηκε μετά από επίθεση της ομάδας του εναντίον του αστυνομικού σταθμού Άχνας. Το Νοέμβριο του 1956 συνελήφθη στην Ορμίδεια και κλείστηκε στα κρατητήρια της Πύλας, απ’ όπου απέδρασε στις 12 Μαρτίου 1958 μαζί με τον ήρωα Φώτη Πίττα και άλλους δυο συναγωνιστές του. Μετά την απόδραση συνέχισε τη δράση του ως υποτομεάρχης στην περιοχή Κοκκινοχωριών. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η προσφορά του στον οργανωτικό τομέα και στη διαφώτιση. Ήταν άνθρωπος του Θεού. Ό,τι έκαμνε, το έκαμνε με πίστη στο Θεό και την Πατρίδα.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε μαζί με τρεις συναγωνιστές του σε πρόχειρο κρυψώνα στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου, τον οποίο κατέστησαν με τον ηρωικό τους θάνατο μνημείο πανελλήνιας ακτινοβολίας. Ο Κάρυος, εκτός από το ελληνικό παράδειγμα της θυσίας του, μας άφησε και πολλά γραπτά κείμενα ποιητικά, επιστολές και άλλα. Ήταν αναμφίβολα μια από τις σημαντικές μορφές του αγώνα της ΕΟΚΑ.
Παπακυριακού Ηλίας
Γεννήθηκε στο χωριό Λυθράγκωμη, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 25 Ιανουαρίου 1938.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Γονείς : Γεώργιος και Μαρία Παπακυριακού
Αδέλφια : Ιωάννης, Ανδριανή, Νίκος, Ευτυχία και Βάσω
Ο Ηλίας Παπακυριακού τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λυθράγκωμης και ήταν μαθητής της πέμπτης τάξης του Γυμνασίου Αμμοχώστου, όταν κατατάγηκε στην ΕΟΚΑ, στις ομάδες κρούσεως Αμμοχώστου, και έλαβε μέρος σε βομβιστικές επιθέσεις. Καταζητήθηκε προτού τελειώσει το Γυμνάσιο και κρυβόταν. Το Μάρτη του 1957 του ανατέθηκε ο υποτομέας Άσκειας (Άσσιας) και των γύρω χωριών, όπου και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα. Μια από τις ενέργειές του ήταν και η αρπαγή γαλλικών αυτομάτων όπλων από άνδρες του γαλλικού αποσπάσματος που είχαν κάμει επέμβαση στο Σουέζ.
Το καλοκαίρι του 1958 οι Τούρκοι εξαπέλυσαν μεγάλης έκτασης επιθέσεις εναντίον των ελληνικών περιουσιών. Ο Ηλίας Παπακυριακού προέβη σε οργάνωση πολιτοφυλακής των Ελλήνων στα χωριά της περιοχής Βιτσάδας-Μαραθόβουνου, οργανώνοντας και επιθέσεις της ΕΟΚΑ στην περιοχή και περιορίζοντας έτσι τη δραστηριότητα των Τούρκων κατοίκων των χωριών Κνώδαρα, Κιάδος (Τζάος), Ψυλλάτος. Στις 13 Ιουλίου 1958, με την προσωπική του καθοδήγηση, οι αγωνιστές της Άσκειας ανατίναξαν την υδραντλία, τα υποστατικά και τις υδατοδεξαμενές που ύδρευαν στρατοπεδευμένες δυνάμεις των Άγγλων, στον αστυνομικό σταθμό Βατιλής.
Στις 31 Ιουλίου 1958 ο Ηλίας Παπακυριακού με ένα συναγωνιστή του, σε μια μετακίνησή τους από το χωριό Μουσουλίτα προς τον Μαραθόβουνο, ενέπεσαν σε αγγλική περίπολο και αντάλλαξαν πυροβολισμούς, από τους οποίους ο Παπακυριακού πληγώθηκε στο πόδι. Ο συναγωνιστής του, που νόμιζε ότι ο σύντροφός του είχε σκοτωθεί, κατέφυγε στην ανταρτική ομάδα του Φώτη Πίττα, την οποία παρότρυνε να επιτεθεί εναντίον των Άγγλων στη Λύση, την 1η Αυγούστου 1958. Στην επίθεση πήρε μέρος και ο ίδιος. Οι Άγγλοι επέβαλαν δεκαπενθήμερο κατ’ οίκον περιορισμό, αλλά δεν κατάφεραν να εντοπίσουν τον Ηλία Παπακυριακού που, αν και πληγωμένος, κρύφτηκε με άλλο συναγωνιστή του, επίσης καταζητούμενο, σε αχυρώνα στην Άσκεια, υπό την προστασία δυο κοριτσιών.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, ο Ηλίας περικυκλώθηκε από Άγγλους στρατιώτες, μαζί με τους ήρωες Ανδρέα Κάρυο, Φώτη Πίττα και Χρίστο Σαμάρα, σε αχυρώνα του Λιοπετρίου, όπου πολέμησαν και έπεσαν ένδοξα, όταν επιχείρησαν έξοδο από τον Αχυρώνα.
Πίττας Φώτης
Γεννήθηκε στο χωριό Φρέναρος, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 28 Φεβρουαρίου 1935.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Γονείς : Σταύρος και Μαρία Πίττα
Αδέλφια : Μιχάλης, Νικόλας, Πέτρος, Φίλιππος και Κατερίνα
Ο Φώτης Πίττας τελείωσε το δημοτικό σχολείο Φρενάρους, το Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το Διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Ήταν φοιτητής στο Κολέγιο, όταν εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ με την έναρξη του αγώνα. Υπηρέτησε στο δημοτικό σχολείο Άχνας ως δάσκαλος, όπου ανέπτυξε πλούσια δράση, τόσο στο μαχητικό όσο και τον οργανωτικό και το διαφωτιστικό τομέα. Μετά την καταζήτησή του από τους Άγγλους στις 18 Οκτωβρίου 1956, κρυβόταν και δραστηριοποιήθηκε κατά την εξόρμηση προς τη Νίκη, το Νοέμβριο του 1956. Στη συνέχεια του ανατέθηκε η αναδιοργάνωση των χωριών Λύσης, Βατιλής και Άσκειας (Άσσιας).
Στις 10 Ιανουαρίου 1957 συνελήφθη στη Βατιλή και κρατήθηκε για 20 περίπου μέρες στις φυλακές Αμμοχώστου, όπου βασανίστηκε ανελέητα. Για τις μέρες αυτές μας άφησε ένα γραπτό ντοκουμέντο, το ημερολόγιό του και τη μορφή της ελευθερίας ζωγραφισμένη στον τοίχο του κελιού του με αίμα, που έβγαζε από το στόμα του λόγω των βασανιστηρίων.
Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και ακολούθως στα κρατητήρια Πύλας, απ’ όπου δραπέτευσε στις 12 Μαρτίου 1958, μαζί με τον ήρωα Ανδρέα Κάρυο και άλλους δυο συναγωνιστές του, μέσα σε κρύπτη κατασκευασμένη σε φορτηγό αυτοκίνητο. Μετά τη δραπέτευσή του ορίσθηκε υποτομεάρχης στην περιοχή Λύσης, όπου ανέπτυξε τόσο πλούσια και αποτελεσματική δράση, ώστε οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να επιβάλουν δεκαπενθήμερο κατ’ οίκον περιορισμό, τον οποίο μάλιστα επιθεώρησε και ο ίδιος ο Άγγλος πρωθυπουργός Μακμίλλαν, που βρισκόταν τις μέρες εκείνες στην Κύπρο.
Στο μεταξύ οι απώλειες της Οργάνωσης ήταν τόσο μεγάλες στην περιοχή, ώστε ο Φώτης Πίττας και οι άλλοι επιζήσαντες καταζητούμενοι του υποτομέα του θεώρησαν σκόπιμο να μετακινηθούν σε ασφαλέστερη περιοχή.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 ο Φώτης Πίττας και οι συναγωνιστές του ήρωες Ανδρέας Κάρυος, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος Σαμάρας βρέθηκαν σε νέο κατ’ οίκον περιορισμό στο Λιοπέτρι. Επιχείρησαν να διαφύγουν διασπάζοντας τον κλοιό, αλλά συγκρούστηκαν με Άγγλους στρατιώτες και αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε αχυρώνα του Λιοπετρίου. Όταν ανακαλύφθηκαν κλήθηκαν από τους Άγγλους να παραδοθούν. Το αγωνιστικό τους σθένος όμως τους οδήγησε σε μάχη μέχρι τέλους. Μετά από τετράωρη μάχη και, επειδή η αντίστασή τους ήταν άκαμπτη, οι Άγγλοι περιέλουσαν με βενζίνη τον Αχυρώνα και τον πυρπόλησαν. Ακολούθησε ηρωική έξοδός τους κατά την οποία έπεσαν και οι τέσσερις μαχόμενοι.
Σαμάρας Χρίστος
Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 12 Φεβρουαρίου 1925.
Έπεσε στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι στις 2 Σεπτεμβρίου 1958.
Σύζυγος : Μαρία Σαμάρα
Τέκνα : Ελένη, Παύλος, Μόδεστος και Χριστοφόρα
Γονείς : Παρασκευάς και Χριστοφόρα Σαμάρα
Αδέλφια : Ελένη, Σταύρος, Ανδρέας, Μαρία, Κωνσταντίνα, Μόδεστος και Ηλίας
Ο Χρίστος Σαμάρας φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του μέχρι την τετάρτη τάξη. Ήταν όμως φιλομαθής και συνέχισε την αυτομόρφωσή του, διαβάζοντας ιδιαίτερα θρησκευτικά βιβλία και ελληνική ιστορία. Έμαθε ακόμη βυζαντινή μουσική και έψαλλε στην εκκλησία Λιοπετρίου. Ήταν ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετρίου και ο καθοδηγητής της χριστιανικής κίνησης των γύρω χωριών.
Το 1954 εντάχθηκε σε μυστική οργάνωση που προπαρασκεύαζε τον ένοπλο αγώνα εναντίον των Άγγλων. Τον Ιανουάριο του 1955 συνδέθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου, τον οποίο είχε στο μεταξύ κατατοπίσει ο ίδιος ο Διγενής για την ΕΟΚΑ από τις αρχές του ιδίου μήνα. Ολόκληρο το Φεβρουάριο του 1955, ως υπεύθυνος της ΕΟΚΑ Λιοπετρίου, ο Σαμάρας δραστηριοποιήθηκε πολύ στη στρατολόγηση μελών στις τάξεις της ΕΟΚΑ, μαζί με τον Ανδρέα Κάρυο και το Γρηγόρη Αυξεντίου. Στις αρχές Μαρτίου του 1955, στο σπίτι του Χρίστου Σαμάρα, ορκίστηκαν τα πρώτα μέλη της ομάδας Λιοπετρίου και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκαν από τον Αυξεντίου.
Την 1η Απριλίου 1955, με την έναρξη της ένοπλης δράσης από την ΕΟΚΑ, ο Χρίστος Σαμάρας πήρε μέρος στην επίθεση που έγινε στη Δεκέλεια με υπεύθυνο το Γρηγόρη Αυξεντίου. Καταζητήθηκε την ίδια μέρα και επικηρύχθηκε αντί του ποσού των 5.000 λιρών. Από τότε κρυβόταν και ανέπτυξε δράση στα χωριά Λιοπέτρι, Λιμνιά, Άγιο Σέργιο, Αυγόρου, Ορμίδεια, Περιστερωνοπηγή, Γαϊδουρά, Πυργά, Πραστιό.
Μαζί του στον αγώνα εργάστηκαν και τα αδέλφια του. Στις 31 Αυγούστου προς την 1η Σεπτεμβρίου 1958, ο Χρίστος Σαμάρας, με τους ήρωες συναγωνιστές του Ανδρέα Κάρυο, Ηλία Παπακυριακού και Φώτη Πίττα, περικυκλώθηκαν από ισχυρές δυνάμεις Άγγλων στρατιωτών στο Λιοπέτρι. Η πρώτη προσπάθειά τους να σπάσουν τον κλοιό και να φύγουν από το χωριό απέτυχε και κρύφτηκαν σε αχυρώνα. Ο αδελφός του Χρίστου, Ηλίας, που συνελήφθη για τρίτη φορά, λύγισε στα φρικτά βασανιστήρια των Άγγλων και τους οδήγησε στον αχυρώνα στις 2 Σεπτεμβρίου 1958. Εκεί οι τέσσερις αγωνιστές έδωσαν πολύωρη ηρωική μάχη εναντίον των ενισχυμένων δυνάμεων των Άγγλων και έπεσαν όλοι μαχόμενοι.
Πληροφορίες: eoka.org.cy
