Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού, Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
Το Εφετείο της Τρίπολης στη Λιβύη εξέδωσε απόφαση στις 19 Φεβρουαρίου 2024 σύμφωνα με την οποία ακυρώνει την ισχύ του Μνημονίου Συναντίληψης μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας που υπογράφτηκε στις 3 Οκτωβρίου του 2022.
Το Μνημόνιο που αναφέρεται σε συνεργασία των δυο όσον αφορά στον τομέα των υδρογονανθράκων υπογράφτηκε από την μεταβατική Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας της Λιβύης με έδρα την Τρίπολη και έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την Ελλάδα, την Κύπρο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω των εντελώς ανυπόστατων ισχυρισμών που περιλαμβάνονται σε
αυτό σε σχέση με τις θαλάσσιες ζώνες και τα δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης στις υφαλοκρηπίδες και Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες των κρατών, ως ορίζονται από το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η απόφαση του Εφετείου της Τρίπολης ακολουθεί προηγούμενη απόφαση του Τρίτου Τμήματος (Διοικητικού Δικαστηρίου) του Εφετείου της Τρίπολης, ημερομηνίας 10 Ιανουαρίου 2023, σύμφωνα με την οποία αναστάλθηκε, τότε, η εφαρμογή του Μνημονίου, μέσω του οποίου προβλεπόταν η συνεργασία Λιβύης και Τουρκίας στην εξερεύνηση για πετρέλαιο και φυσικό
αέριο εντός της ΑΟΖ της Λιβύης που επεκτεινόταν παράνομα σε συμφωνία με την Τουρκία. Η υπόθεση είχε αρθεί ενώπιον του Δικαστηρίου της Τρίπολης από ομάδα πέντε Λίβυων δικηγόρων οι οποίοι ισχυρίστηκαν ότι η πολιτική συμφωνία για την Λιβύη μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών στη χώρα, απαγορεύει στην μεταβατική Κυβέρνηση να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες που να δεσμεύουν μακροπρόθεσμα την χώρα μέχρι να επέλθει πολιτική συμφωνία στη Λιβύη και παρόλο που η εν λόγω συμφωνία ονομάστηκε ‘Μνημόνιο Συναντίληψης’ αποτελεί, εν τη ουσία της μια πλήρη και εκτενή συμφωνία για εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Οι δικηγόροι που προσέφυγαν κατά του Μνημονίου επικαλέστηκαν επίσης παραβίαση διάφορων προνοιών του Νόμου για τους Υδρογονάνθρακες της Λιβύης, ειδικά την απουσία εμπειρίας τουρκικών εταιρειών στον τομέα των υδρογονανθράκων.
Το βασικό επιχείρημα ήταν ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο στερεί από την αποκλειστική δικαιοδοσία της Εθνικής Εταιρείας
Πετρελαίου της Λιβύης την εμπορία υδρογονανθράκων και ως τούτο το Εφετείο πρέπει να ακυρώσει την συμφωνία. Υπενθυμίζεται ότι, πέραν των διεθνών αντιδράσεων στην υπογραφή του μνημονίου, έντονες υπήρξαν οι αντιδράσεις και στο εσωτερικό της Λιβύης, ειδικά από τον Πρόεδρο της Βουλής Saleh και την παράλληλη κυβέρνηση της χώρας που εδρεύει στην
Ανατολική Λιβύη.
Αν και καθ’ ουσία η απόφαση του Εφετείου της Λιβύης δεν αφορά στους παράνομους ισχυρισμούς της Τουρκίας για την δική της εκδοχή σε σχέση με τα δικαιώματα εξερεύνησης και εκμετάλλευσης στην υφαλοκρηπίδα της Λιβύης – Τουρκίας ως έχει παράτυπα συμφωνηθεί μεταξύ τους, αυτή θεωρείται σημαντική αφού ακυρώνει την εφαρμογή του μνημονίου λόγω
έλλειψης δικαιοδοσίας κατά την συνομολόγηση και υπογραφή του από την μεταβατική Κυβέρνηση της Λιβύης. Αναμένουμε, προφανώς, την επίσημη αντίδραση της Άγκυρας, η οποία εκτιμάται ότι θα αμφισβητήσει την απόφαση και θα συνεχίσει να επιμένει στην ισχύ του, μέσω της Κυβέρνησης που πρόσκειται σε αυτήν, ως έχει πράξει άλλοτε στο παρελθόν. Υπενθυμίζεται
ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, σε απόφασή της που συμπεριλαμβάνεται στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής του Δεκεμβρίου 2019, με αφορμή το μνημόνιο οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας, στο οποίο στηρίζεται το μνημόνιο του 2022, δήλωσε ότι «Το μνημόνιο συνεννόησης Τουρκίας-Λιβύης για την οριοθέτηση περιοχών θαλάσσιας δικαιοδοσίας
στη Μεσόγειο παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το δίκαιο της θάλασσας και δεν μπορεί να παράγει έννομες συνέπειες για τρίτα κράτη. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει απερίφραστα την αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο έναντι των συγκεκριμένων ενεργειών της Τουρκίας».
