ΤΑ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΤΗΛΛΥΡΙΑ ΔΕΝ ΕΡΙΠΤΑΝ ΣΟΚΟΛΑΤΕΣ
ΤΗΛΛΥΡΙΑ 1964
Αύγουστος 1964: Ο βομβαρδισμός της Τηλλυρίας μέσα από την ανταπόκριση του Life
Του Ερευνητή - Εκπαιδευτικού Γιάννη Πεγειώτη
Ο Αύγουστος του 1964 αποτελεί ένα από τους τραγικότερους μήνες του εικοστού αιώνα της Κύπρου. Μήνας αιματηρός, μήνας προάγγελος της εισβολής της Τουρκίας που θα ακολουθούσε δέκα χρόνια μετά. Ιστοριογραφικά ολόκληρο το έτος 1964 αποτελεί έτος κλειδί για την πορεία και την επιβίωση της Κύπρου. Αρχεία και έχει φωτιστεί από πληθώρα εγγράφων υπομνημάτων, τηλεγραφημάτων και σχεδίων που αποκαλύπτουν τους ρόλους και τις αληθείς προθέσεις της Μεγάλης Βρετανίας, τη διαφοροποιημένη και ευνοϊκή σε εκείνη τη συγκυρία στάση έναντι των Ελλήνων από πλευράς των Η.Π.Α (Στάση που θα αρχίσει να αλλοιώνεται από τον Ιανουάριο του 1965) και τη στάση της Σοβιετικής Ένωσης που τα τελευταία χρόνια καθώς φωτίζεται συστηματικά και σε βάθος φαντάζει συχνά εμφανώς ουδέτερη και δίγλωσση.
Στο περιοδικό Life (τεύχος της 21ης Αυγούστου 1964) ο Timothy Green και ο φωτογράφος Jim Pringle φωτίζουν εν μέρει τα τραγικά γεγονότα του βομβαρδισμού της Τηλλυρίας. Με έξι μεγάλες φωτογραφίες και ένα σύντομο περιγραφικό κείμενο προσπαθούν να καλύψουν φωτοειδησεογραφικά μια από τις μεγαλύτερες τραγωδίες του εικοστού αιώνα της Κύπρου και τις τραγικότερες στιγμές για τα φτωχά χωριά της Τηλλυρίας. Στην πρώτη φωτογραφία Τούρκικο βομβαρδιστικό επιχειρεί να βυθίσει ελληνικό πλοιάριο. Στη δεύτερη φωτογραφία νοσοκόμοι μεταφέρουν απανθρακωμένο Έλληνα της Κύπρου. Οι εμπρηστικές βόμβες στην πρώτη τους χρήση στην Κύπρο. Στην Τρίτη διπλή φωτογραφία τεθωρακισμένο ελληνοκυπριακό όχημα στις φλόγες ενώ το σπίτι στο βάθος διάτρητο τεκμηριώνει την αγριότητα των τουρκικών βομβαρδισμών και μυδραλιοβολισμών. Στο πάνω μέρος ελληνοκύπριοι στρατιώτες παρακολουθούν αμήχανοι το ηχηρό βομβαρδισμό. Στην τέταρτη και πέμπτη φωτογραφία ο φωτοειδησεογράφος Jim Pringle πολύ κοντά στο βομβαρδισμό του Ελληνοκυπριακού πλοιαρίου φύλαξης και περιπολιών καταφέρει να συλλάβει την απόπειρα διάσωσης και διαφυγής ενός Έλληνα ναύτη μετά το κτύπημα με ρουκέτα.
Στο κείμενο του ο Timothy Green περιγράφει την εμπόλεμη κατάσταση στην Κύπρο ως την κλιμάκωση μιας σύγκρουσης που άρχισε αρχικά με πρωτόγονο οπλισμό και κλιμακωτά οδήγησε σε εξοπλιστική ένταση «Εισαγωγή όπλων με τον τόνο». Περιγράφει τον πολύ καλό οπλισμό των Τουρκοκυπρίων στο λόφο πάνω από τα Κόκκινα. Ξεκαθαρίζει το εύκολο του ταξιδιού από την Τουρκία στις ακτές των παραλιακών Τουρκοκυπριακών χωριών όπως τα Κόκκινα.
Σε μια προσπάθεια τήρησης ίσων αποστάσεων περιγράφει και τους εξοπλισμούς της Κυπριακής Κυβέρνησης μέσω του λιμανιού της Λεμεσού προς τα βουνά του Τροόδους. Στη συνέχεια το κείμενο περιγράφει την πτώση του ηθικού των Ελληνοκυπρίων και την έπαρση και το ανεβασμένο ηθικό των τουρκοκυπρίων μετά τους βομβαρδισμούς.
Όσον αφορά τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Γ’ το κείμενο είναι εμφανώς αρνητικό έναντι των επιλογών και των χειρισμών του και σχεδόν επιχαίρει για την «προσγείωση» και την «απομόνωση» του μετά τους βομβαρδισμούς.
Μελετώντας με προσοχή τα έντυπα και τις περιοδικές εκδόσεις από τις Η.Π.Α και τη Μεγάλη Βρετανία που κυκλοφορούν από το 1963-1973 καταλήγουμε στην ύπαρξη μιας προπαγανδιστικής εύνοιας έναντι των Τουρκοκυπρίων. Ιδιαίτερα τα Βρετανικά έντυπα κατοπτρίζουν έντεχνα τις απόψεις του κειμένου- μελέτης του Φόρεϊν Όφις «Το Μέλλον της Κύπρου». Το κείμενο συντάχθηκε στις 14 Φεβρουαρίου του 1964 και αποτελεί την προσανατολιστική γραμμή πολλών βρετανικών υπηρεσιών. Θεωρεί δραστική λύση εκείνη που περιέχει γεωγραφικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων. Καθορίζει άλλα τρία εναλλακτικά σενάρια δυο διχοτομικά και ένα ομοσπονδιακού τύπου με καντόνια και εικονογραφεί ανοικτά μια επιτυχή επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο. Ορίζει δράσεις ελέγχου της Ελληνικής κοινής γνώμης και εκφοβισμού των Ελλήνων με κινδύνους τύπου Βουλγαρίας και Αλβανίας, επικοινωνιακής σπίλωσης του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ως υποστηρικτή της Σοβιετικής Ένωσης και άλλα πολλά θλιβερά. Επιπρόσθετα όταν προβάλλεται ο ανθρώπινος πόνος των Τουρκοκυπρίων τούτο γίνετε με υπέρ-μεγένθυνση ενώ για παράδειγμα ελάχιστα μπορεί να συναντήσει κάποιος φωτογραφικά στιγμιότυπα από το κυριολεκτικό κάψιμο της Τηλλυρίας και των χωριών της σε ξένα έντυπα. Ο ανθρώπινος πόνος των Ελλήνων της Κύπρου δεν είναι στρατηγικά και επικοινωνιακά πολύτιμος για κάποιους από τους ισχυρούς της γης.
Στα έντυπα είναι εμφανής η απουσία επαρκούς επικοινωνιακής διαχείρισης από την πλευρά μας. Συχνά προβληματίζουμε αν τα μελετούσε κάποιος αρμόδιος, αν στρατηγικά αξιολογούνταν. Υπάρχουν κείμενα αποκαλυπτικά στον κυνισμό και την αυτάρκεια τους. Κείμενα πολύτιμα για να προϊδεαστείς, να υποπτευθείς και να προλάβεις.
Αύγουστος του 1964. Ένα αμερικάνικο περιοδικό με τεράστια κυκλοφορία αφιερώνει έξι σελίδες για το βομβαρδισμό της Κύπρου από την Τουρκία. Όσες ακριβώς αφιερώνει και στο Βιετνάμ στο ίδιο τεύχος.
Υ.Γ. Μελετώντας με προσοχή τα ιστορικά τεκμήρια του 1964 που έχουν σχέση με την Κύπρο θεωρώ σημαντική την επιστολή Τζόνσον προς Ινονού στις 5 Ιουνίου 1964. Το σκληρό και τελεσιγραφικό κείμενο του Αμερικανού Προέδρου τεκμηριώνει την ύπαρξη μιας σειράς «παράφωνων» ενεργειών των Αμερικανών σε σχέση με του Βρετανικούς χειρισμούς και τα σκοτεινά σχέδια. Αυτές οι ευνοϊκές για την Κύπρο και τον Ελληνισμό ενέργειες δεν έτυχαν σοφής αξιοποίησης από την ελληνική ηγεσία ιδιαίτερα στη Λευκωσία. Παγιδευμένοι σε μια προσκόλληση στη διαβούλευση με τη Βρετανία δεν αξιοποιούμε τις αμερικάνικες διαφωνίες και πρωτοβουλίες.
Ενώ στο παρασκήνιο στα Βρετανικά έγγραφα οι διάδοχοι του διχοτόμου Κέρκπατρικ ανησυχούν και οργίζονται για την πιθανότητα οι Αμερικάνοι και ο Γιώργος Παπανδρέου να ανατρέψουν τους άνοστους σχεδιασμούς τους. Οι «κυπριακές» σελίδες του βιβλίου του Αλέξη Παπαχελά « Ο ΒΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ – Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΩΝ 1947-1967» φωτίζουν αρκετά το έτος 1964 και τις στρατηγικές πρωτοβουλίες για την Κύπρο.
Τα βρετανικά αποδεσμευθέντα έγγραφα αυτού του έτους θα πρέπει να μελετηθούν με περισσή προσοχή. Ορίζουν πλέον καθαρά το τοπίο επέμβασης στρατιωτικής από την Τουρκία στην Κύπρο.
Αξιολογούν ακόμα και τις βρετανικές δυνατότητες υποδοχής Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων προσφύγων στις Βάσεις.
Υ.Γ. 2 Μελετώντας βασανιστικά όσα έγγραφα κυκλοφορούν ως αποχαρακτηρισμένα ή έχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δημοσιευθεί στην Ελλάδα, την Τουρκία, τη Μεγάλη Βρετανία, τις Η.Π.Α και την Κύπρο προβληματίζουμε για το περιεχόμενο κάποιον σημερινών ΑΠΟΡΡΗΤΩΝ εγγράφων με αντικείμενο το μέλλον της Κύπρου. Υπάρχει άραγε ένα σύγχρονο έγγραφο παρόμοιο με εκείνο της 14ης Φεβρουαρίου 1964;
