ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΡΟΕΔΡΟΥ Mirjana Splojaric:
«Βρισκόμαστε μάρτυρες μιας παγκόσμιας και συλλογικής αποτυχίας προστασίας των αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις»
«Σήμερα, από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό μέχρι τη Γάζα, το Σουδάν, την Ουκρανία και την Υεμένη, γινόμαστε μάρτυρες μιας παγκόσμιας και συλλογικής αποτυχίας προστασίας των αμάχων σε ένοπλες συγκρούσεις», λέει η πρόεδρος του ICRC Mirjana Splojaric. Δήλωση για την πρώτη διεθνή διάσκεψη παρακολούθησης για την επανεξέταση της εφαρμογής της Πολιτικής Διακήρυξης για τα εκρηκτικά όπλα σε κατοικημένες περιοχές την Τρίτη 23 Απριλίου 2024 στο Όσλο (Νορβηγία).
Ο ανθρώπινος θάνατος αυτών των πολέμων, που επιδεινώθηκε από τη χρήση βαρέων εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές, είναι απαράδεκτος.
Τα βαριά εκρηκτικά όπλα θέτουν σε κίνδυνο όλους –παιδιά, γυναίκες και άνδρες – και τα πάντα – σπίτια, σχολεία και νοσοκομεία – στις εκτεταμένες περιοχές πρόσκρουσής τους που συχνά εκτείνονται πολύ πέρα από τον στόχο τους. Σε αστικά περιβάλλοντα όπου συνδυάζονται στρατιωτικοί στόχοι, πολίτες και πολιτικά αντικείμενα, τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά. Οι ομάδες του ICRC στο έδαφος έχουν δει δεκάδες αμάχους να σκοτώνονται ή να τραυματίζονται, που συχνά μένουν με μόνιμες αναπηρίες ή σοβαρά ψυχικά τραύματα. Οι πόλεις γίνονται ερείπια, με κατεστραμμένα σπίτια, υποδομές, σχολεία και πολιτιστικούς χώρους. Τα μέσα βιοπορισμού των ανθρώπων εξαφανίζονται. Υπηρεσίες απαραίτητες για την ανθρώπινη επιβίωση καταρρέουν, αφήνοντας ολόκληρους πληθυσμούς χωρίς πρόσβαση σε νερό, αποχέτευση, ηλεκτρισμό ή υγειονομική περίθαλψη – προκαλώντας περισσότερους θανάτους και ασθένειες, προκαλώντας εκτοπισμό και καθυστερώντας την ανάπτυξη δεκαετίες πίσω.
Η ΔΕΕΣ έχει δει το ανθρώπινο κόστος του πολέμου και των βαρέων εκρηκτικών όπλων να αυξάνεται τα τελευταία δύο χρόνια. Έχει γίνει ανυπόφορο.
Είναι σημαντικό ότι εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με το πώς τα κράτη και οι μη κρατικές ένοπλες ομάδες που χρησιμοποιούν τέτοια όπλα ερμηνεύουν και εφαρμόζουν τους κανόνες του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου (ΔΑΔ) που διέπουν τη διεξαγωγή των εχθροπραξιών.
Αυτοί οι κανόνες του ΔΑΔ αφορούν την προστασία των αμάχων από τους θανάσιμους κινδύνους των εχθροπραξιών. Πηγάζουν από την βασική αρχή της διάκρισης που απαιτεί από όλα τα μέρη σε μια σύγκρουση να διακρίνουν ανά πάσα στιγμή μεταξύ του άμαχου πληθυσμού και των μαχητών, και μεταξύ πολιτικών αντικειμένων και στρατιωτικών στόχων. Οι επιθέσεις δεν πρέπει να στρέφονται εναντίον αμάχων ή πολιτικών αντικειμένων και απαγορεύονται οι αδιάκριτες επιθέσεις.
Επιπλέον, οι αρχές της αναλογικότητας και της προφύλαξης παρέχουν προστασία σε πολίτες και πολιτικά αντικείμενα από τον κίνδυνο να υποστούν τυχαία βλάβη από επιθέσεις κατά στρατιωτικών στόχων. Κατά τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων, πρέπει να λαμβάνεται διαρκής μέριμνα για τη διάσωση του άμαχου πληθυσμού και των πολιτικών αντικειμένων. Απαγορεύονται οι επιθέσεις όταν αναμένεται να προκαλέσουν τυχαία βλάβη σε πολίτες και πολιτικά αντικείμενα που θα ήταν υπερβολικές ή θα μπορούσαν να αποφευχθούν ή να ελαχιστοποιηθούν.
Και όμως, βλέπουμε να γίνονται εξαιρέσεις στο ΔΑΔ που αφαιρούν την προστασία ολόκληρες κατηγορίες ανθρώπων. Βλέπουμε να επικαλούνται συναλλακτικά και αμοιβαία επιχειρήματα σε μια προσπάθεια να δικαιολογηθούν απαράδεκτες ερμηνείες της αναλογικότητας, η μη λήψη εφικτών προφυλάξεων και άλλες συμπεριφορές που δεν συμμορφώνονται. Βλέπουμε ότι η στρατιωτική αναγκαιότητα υπογραμμίζεται ολοένα και περισσότερο εις βάρος της σωτηρίας αμάχων, με πολύ μικρό σεβασμό στον προστατευτικό σκοπό του ΔΑΔ. Καθώς τα μέρη σε ένοπλες συγκρούσεις ερμηνεύουν αυτές τις αρχές του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου με αυξημένη ελαστικότητα, δημιουργούν ένα επικίνδυνο προηγούμενο με τραγικές συνέπειες για όλους.
Αντίθετα, αυτές οι αρχές και οι κανόνες πρέπει να τηρούνται πιστά ανά πάσα στιγμή από όλα τα μέρη σε όλες τις ένοπλες συγκρούσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές.
Από αυτή την άποψη, επικροτούμε την Πολιτική Διακήρυξη για τα Εκρηκτικά Όπλα σε κατοικημένες περιοχές που τονίζει τη σημασία της πλήρους συμμόρφωσης με το ΔΑΔ ως μέσο για την προστασία αμάχων και πολιτικών αντικειμένων και για την αποφυγή, και σε κάθε περίπτωση την ελαχιστοποίηση της ζημίας των πολιτών.
Αν και δεν υπάρχει γενική απαγόρευση βάσει του ΔΑΔ για τη χρήση βαρέων εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές, η χρήση τους σε αυτές τις περιοχές είναι πολύ πιθανό να έχει αδιάκριτα αποτελέσματα και, ανάλογα με τις περιστάσεις, οι κανόνες του ΔΑΔ μπορεί κάλλιστα να απαγορεύσουν αυτή τη χρήση. Αυτό στηρίζει τη μακροχρόνια έκκληση της ΔΕΕΣ και του ευρύτερου Διεθνούς Κινήματος Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου προς όλα τα κράτη και τις μη κρατικές ένοπλες ομάδες που συμμετέχουν σε ένοπλες συγκρούσεις να αποφύγουν τη χρήση βαρέων εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές. Αυτά τα όπλα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε κατοικημένες περιοχές εκτός εάν μπορούν να ληφθούν επαρκή μέτρα μετριασμού για τον περιορισμό των επιπτώσεών τους σε ευρεία περιοχή και τον επακόλουθο κίνδυνο πρόκλησης ζημιάς στους πολίτες.
Από αυτή την άποψη, η δήλωση είναι ένα πρωτοποριακό επίτευγμα. Αναγνωρίζει τη βαθιά οδύνη που προκαλούν αυτά τα όπλα και είναι το πρώτο μέσο που δεσμεύει ρητά τα κράτη να περιορίσουν τη χρήση τους.
Η δήλωση αναγνωρίζει ότι, πέρα από τη συμμόρφωση με το νόμο, η αποτελεσματική προστασία των αμάχων απαιτεί από τα κράτη και τα μέρη σε ένοπλες συγκρούσεις να αναθεωρήσουν και να βελτιώσουν την εθνική πολιτική και πρακτική όσον αφορά την προστασία των αμάχων κατά τη διάρκεια ένοπλων συγκρούσεων που περιλαμβάνουν τη χρήση εκρηκτικών όπλων σε κατοικημένες περιοχές.
Η ΔΕΕΣ χαιρετίζει αυτήν την πολιτική δέσμευση. Οι καθημερινές υπενθυμίσεις από όλο τον κόσμο για την καταστροφή που προκαλείται από τον αστικό πόλεμο υπογραμμίζουν τη συνάφεια και τον επείγοντα χαρακτήρα της δήλωσης. Ωστόσο, στην πραγματικότητα των ένοπλων συγκρούσεων, πρέπει να παραδεχτούμε νηφάλια ότι το σωτήριο δυναμικό της δήλωσης θα υλοποιηθεί μόνο εάν:
όλα τα υποστηρικτικά κράτη εφαρμόζουν τη δήλωση – με γράμμα και πνεύμα
όλα τα μέρη στην ένοπλη σύγκρουση, συμπεριλαμβανομένων των μη κρατικών ένοπλων ομάδων, τηρούν πλήρως τις δεσμεύσεις τους και
όλα τα αντιμαχόμενα μέρη ερμηνεύουν το ΔΑΔ, συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του για τη διεξαγωγή εχθροπραξιών, καλή τη πίστη, ως το προστατευτικό σώμα δικαίου που προορίζεται να είναι.
Οι λέξεις έχουν σημασία. Οι πολιτικές υποσχέσεις έχουν σημασία. Ωστόσο, προσφέρουν ελάχιστη παρηγοριά στους αμάχους σε όλο τον κόσμο που υπομένουν τη φρίκη των βομβαρδισμών. Αυτό που χρειάζεται επειγόντως είναι απτή, επιτόπια αλλαγή. Σας καλούμε όλους να κάνετε συγκεκριμένα βήματα , εδώ στο Όσλο και όταν επιστρέψετε στις πρωτεύουσές σας, για να κάνετε αυτήν την αλλαγή.»
