Φώτο: Ο ανθυπολοχαγός Ανδρέας Λοϊζίδης
Του Bάσος Βασιλείου - Πηγή: Φιλελεύθερος
Ναι, οι συγγενείς του μπορούν να είναι περήφανοι. Πολέμησε με τους συστρατιώτες του ώς την ύστατη στιγμή και κράτησαν τη Λάπηθο με νύχια και με δόντια, έως ότου δόθηκαν οδηγίες οπισθοχώρησης αφού εξέλιπε κάθε ελπίδα. Είναι ο ανθυπολοχαγός Ανδρέας Λοϊζίδης ο οποίος υπηρετούσε τη θητεία του στο 256 Τάγμα Πεζικού και βρέθηκε στην πρώτη γραμμή, αμυνόμενος και καλύπτοντας από το φυλάκιο τους άλλους στρατιώτες που έδιναν άνιση μάχη.
Χθες αναγνωρίστηκε από ανθυπολοχαγό με τον οποίο υπηρέτησαν μαζί τις μέρες του Αυγούστου του 1974, που η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι και ο θάνατος παραμόνευε σε κάθε θάμνο και κάθε δέντρο.
Πριν την οπισθοχώρηση, ο Λοϊζίδης, μαζί με άλλον έναν ανθυπολοχαγό, κρατούσαν ένα ύψωμα το οποίο ήταν πολύ σημαντικό για τις θέσεις του 256 Τάγματος Πεζικού, υπό την έννοια ότι παρείχε κάλυψη στους λόχους που οπισθοχωρούσαν προς την πλευρά της παραλίας.
Όταν χθες κτύπησε το τηλέφωνο, η φωνή από την άλλη άκρη του σύρματος ήταν σταθερή και σίγουρη γι' αυτό που θα έλεγε: Είμαι ο Δώρος Κλεάνθους, κληρωτός ανθυπολοχαγός το 1974 και είδα τη φωτογραφία που δημοσίευσε ο «Φ» και ταράχθηκα. Είμαι ο άνθρωπος που κατέγραψε τους νεκρούς μας και πίστεψέ με, ουδείς με ρώτησε μέχρι σήμερα γι' αυτούς τους ανθρώπους των οποίων τα ονόματα ανέγνωσα στο προσκλητήριο νεκρών.
Συγκινήθηκα, όταν είδα τα παιδιά που ζήσαμε μαζί εκείνες τις δύσκολες ώρες. Αναγνώρισα τον ανθυπολοχαγό Ανδρέα Λοϊζίδη. (Στείλαμε στον κ. Κλεάνθους τις φωτογραφίες που εντόπισε ο ερευνητής κ. Οδυσσέας Χρίστου και επιβεβαίωσε ότι όντως πρόκειται για τον ανθυπολοχαγό Ανδρέα Λοϊζίδη).
Ο κ. Κλεάνθους καταθέτει και την ακόλουθη μαρτυρία: «Για το γεγονός ότι εικονιζόμενοι φορούσαν πολιτικά, είχα λάβει γνώση εκ των προτέρων επειδή στη διαδικασία να οργανώσουμε με τον διοικητή του τάγματος την οπισθοχώρηση, όσο πιο συντεταγμένα γινόταν για να αποφύγουμε μεγάλες απώλειες, μου είχαν αναφέρει πως είχαν πρόθεση να φορέσουν πολιτικά ρούχα».
«Όταν πήγα στο ύψωμα για να τους ενημερώσω, εκεί βρίσκονταν δύο ανθυπολοχαγοί, εκ των οποίων ο ένας ήταν ο Λοϊζίδης και άλλοι στρατιώτες, και κάποιοι από αυτούς εξέφραζαν την πρόθεση να φορέσουν πολιτικά και να παραδοθούν. Τους είπα να μην το σκεφτούν καν, διότι δεν γνωρίζουν ποιοι θα τους συλλάβουν και πώς θα αντιδράσουν οι Τούρκοι, δεδομένου ότι στην περιοχή έχασαν αρκετούς στρατιώτες και ίσως αντιδρούσαν εκδικητικά. Τους είπα ''δεν θα σας σώσουν τα ρούχα''. Αναγνωρίζω και άλλους αλλά δεν θυμάμαι τα ονόματά τους. Τον δεύτερο ανθυπολοχαγό (Χ.Θ.) που βρισκόταν σε διπλανό φυλάκιο από αυτό του Λοϊζίδη δεν τον αναγνώρισα στις φωτογραφίες».
Ο κ. Κλεάνθους εξηγεί, πως στο σημείο που βρισκόταν ο Λοϊζίδης, στην πρώτη είσοδο της Λαπήθου, έγινε αρκετή ζημιά στους Τούρκους οι οποίοι κατέβαιναν από ύψωμα προς το νεκροταφείο της Λαπήθου που βρίσκεται σε μια πλαγιά. Όμως, αρκετοί από αυτούς κατάφεραν να διασωθούν και να καλυφθούν πίσω από το κοιμητήριο και από εκεί κτυπούσαν τις θέσεις του 256 Τ.Π. και στη συνέχεια εισχώρησαν στις γραμμές του Τάγματος, με αποτέλεσμα να χαθούν και αρκετοί εθνοφρουροί.
Όπως αναφέρει ο τότε ανθυπολοχαγός, τα δεδομένα ήταν τέτοια που η τουρκική επίθεση ήταν αναμενόμενη.
«Τελικά, διενεργήθηκε στις 6 Αυγούστου και γύρω στις 6 π.μ. τα πυρά που δεχτήκαμε ήταν πιο έντονα από ό,τι τις προηγούμενες μέρες. Ο λόχος του Λοϊζίδη πολέμησε, αλλά σε άλλα σημεία από το Ζέφυρο και αλλού, η υποχώρηση ήταν άτακτη, κάτι το οποίο στοίχισε ανθρώπινες ζωές. Στην οπισθοχώρηση εγκατέλειψαν σε έναν καλαμιώνα και τον ανθυπολοχαγό Πανίκο Παλάουντα, ο οποίος είχε τραυματιστεί και τον μεταφέραμε εγώ μαζί με έναν άλλο στρατιώτη. Με βάση τις οδηγίες έπρεπε να κινηθούμε προς Βαβυλά και θα οργανωνόμαστε στα Πάναγρα, αλλά οι εικονιζόμενοι στις φωτογραφίες δεν έμελλε να φτάσουν ποτέ».
Όπως εξηγεί ο κ. Κλεάνθους, όταν οι Τούρκοι έφτασαν μέχρι το σπίτι κοντά στο γεφύρι της Λαπήθου, ο ίδιος έπρεπε να αποχωρήσει για το σταθμό διοικήσεως τάγματος όπου τον ανέμενε ο διοικητής.
«Έπρεπε να ελέγξουμε ότι έφυγαν όλοι οι άλλοι για να οπισθοχωρήσουμε. Φαίνεται πως ο Λοϊζίδης και τα άλλα παιδιά που ήταν από τους τελευταίους, προφανώς φόρεσαν πολιτικά ρούχα και παραδόθηκαν», λέει.
Οι τελευταίες ντουφεκιές
Σύμφωνα με τον ανθυπολοχαγό κ. Δώρο Κλεάνθους, τη Λάπηθο ανέλαβαν να υπερασπίσουν οι δύο λόχοι του 256 Τ.Π. και δύο διμοιρίες της ΕΛΔΥΚ που ήρθαν το βράδυ της 5ης Αυγούστου πριν την επίθεση των Τούρκων και οι οποίοι εγκατέλειψαν την περιοχή από τους τελευταίους.
Ο διοικητής Θεόδωρος Ζαγορίτης είχε δώσει οδηγίες στο πυροβολικό το οποίο κτυπούσε όλο το βράδυ τα υψώματα και παράλληλα η μία διμοιρία της ΕΛΔΥΚ (υπό την κάλυψη των πυρών) δημιούργησε ολονυχτίς οχυρωματικά έργα και ταμπουρώθηκαν εκεί. Σε αυτούς και στους δικούς μας ανθυπολοχαγούς και άνδρες (όπως ο Λοϊζίδης) οφείλουμε σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι διασωθήκαμε, αναγνωρίζει ο κ. Κλεάνθους, ο οποίος προσθέτει: «Χρόνια αργότερα πέρασα από το σημείο αλλά ταράχτηκα πολύ και δεν ήθελα να μείνω ούτε λεπτό εκεί». Αναφέρει, επίσης, πως όταν δόθηκαν οδηγίες οπισθοχώρησης, αυτή έγινε με άτακτο τρόπο από τον Καραβά μέχρι και τον Ζέφυρο.
Αυτή ήταν εν συντομία η κατάθεση του ανθυπολοχαγού Δώρου Κλεάνθους στον «Φ». Τότε εκτελούσε χρέη διοικητή του λόχου διοικήσεως και είχε χρεωμένα όλα τα πολυβολεία από την Αγία Ειρήνη μέχρι το Ξερό. Πολλούς από τους στρατιώτες του Τάγματος τους γνώριζε εξ όψεως. Ονόματα διαγράφτηκαν από τη μνήμη του, αλλά χαράχτηκε η όλη προσπάθεια αντιμετώπισης του εχθρού. Και μια ευχή. Αιωνία τους η μνήμη.
Μέρες ηρωισμού και προδοσίας
Κάθε φορά που μου αφηγούνται περιστατικά από την καταιγίδα του 1974, το ίδιο σφίξιμο στην καρδιά. Μια μάχη χαμένη από χέρι λόγω της προδοσίας αλλά και πράξεις ηρωϊσμού που εξισώνουν και εξισορροπούν όλα τ’ άλλα. Αλλά το ερώτημα παραμένει: Γιατί έστω κι έτσι, δεν έδωσαν την ευκαιρία στους προδομένους μελλοθάνατους ή όσους επιβίωσαν διά πυρός και σιδήρου μια ευκαιρία να αμυνθούν; Κάτι άλλο στο οποίο καταλήγω είναι ότι η προδοσία δεν έγκειται μόνο στην απώλεια της μισής Κύπρου αλλά και στο γεγονός ότι σκοτώθηκαν αθώα παιδιά, με όνειρα, με προσδοκίες για το αύριο. Απλώς και μόνο είτε επειδή τους εγκατέλειψαν αξιωματικοί τους, είτε επειδή η ανοργανωσιά οδήγησε στρατιώτες ή και πολίτες στο στόμα του λύκου. Και ουσιαστικά δεν πλήρωσε κανείς.
