Ιστορία
Ο Άγιος Θεόδωρος Αγρού, είναι ένα μικρό χωριό της επαρχίας Λεμεσού, που καταφέρνει να γοητεύσει με την απλότητα και την ομορφιά τον κάθε επισκέπτη. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1023 μέτρων σε μια πανέμορφη τοποθεσία, σε επτά λόφους.
Ονομασία
Με την ίδια ονομασία υπάρχουν άλλα τέσσερα χωριά, το δικό μας φέρει το τοπωνύμιο «Αγρού» ή «Πιτσιλιάς» που προσδίδει και τη γεωγραφική του θέση.
Σύμφωνα με το βιβλίο του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς, το χωριό οφείλει την ονομασία του στον Άγιο Θεόδωρο τον Στρατηλάτη που τιμάται η μνήμη του στις 8 Φεβρουαρίου. Εντούτοις, όπως ο ίδιος διασώζει, κάποιοι Αγιοθεοδωρίτες τιμούσαν και τον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα στις 17 Φεβρουαρίου. Γι’ αυτό άλλωστε το χωριό ήταν γνωστό και ως Άγιοι Θεοδώροι.
Το χωριό μας μάλιστα, εξαιτίας του ότι είναι χτισμένο σε επτά λόφους, αναφερόταν από κάποιους συγγραφείς ως «Η Επτάλοφη της Πιτσιλιάς», ονομασία που παραπέμπει στην Επτάλοφη της Κωνσταντινούπολης.
Ιστορικά στοιχεία
Ξεφυλλίζοντας την ιστορία του Αγίου Θεοδώρου, φαίνεται πως αυτή αρχίζει στα ρωμαϊκά χρόνια. Ακολουθεί μια σύντομη «περιδιάβαση» στην ιστορική διαδρομή του Αγίου Θεοδώρου, βασισμένη στα στοιχεία του βιβλίου του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς:
Τάφοι και αντικείμενα μαρτυρούν τη ζωή στο χωριό από τη ρωμαϊκή εποχή. Ειδικότερα, το 1975, ανευρέθηκαν δίπλα από το καφενείο του Βακανά, ένας αρχαίος τάφος – με δυο θαλάμους, προθάλαμο και διάδρομο- και ευρήματα, όπως αγγεία και νομίσματα, ενώ το 2008 ακόμη ένας τάφος με αντικείμενα της ίδιας εποχής. Τα ευρήματα του 1975 σήμερα βρίσκονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο. Πρέπει να σημειωθεί πως στο χωριό δεν έγιναν αρχαιολογικές ανασκαφές αλλά και πως αρκετοί από τους παλιούς κατοίκους του χωριού αναφέρουν πως σε διάφορες περιοχές του χωριού, όπως στην τοποθεσία «Βασιλιτσιή», «Πλάτη» και «Μαρουές» βρίσκουν ίχνη παλαιών οικισμών.
Οικισμός στην περιοχή που είναι σήμερα χτισμένο το χωριό, υφίστατο και την ύστερη βυζαντινή εποχή αλλά και τις εποχές που ακολούθησαν, την εποχή της ενετοκρατίας, της φραγκοκρατίας και της τουρκοκρατίας. Έχουν μάλιστα διασωθεί αρκετά τοπωνύμια που δηλώνουν το πέρασμα όλων αυτών των ιστορικών εποχών. Για παράδειγμα, το τοπωνύμιο «Κρανπρερί», παραπέμπει στην εποχή της φραγκοκρατίας, αφού είναι η Μεγάλη Κοιλάδα στα γαλλικά, ενώ τα τοπωνύμια «Μεμέτης» και «Ισούφης», είναι τούρκικα ονόματα και δηλώνουν παρουσία Τούρκων στο χωριό.
Πληθυσμός
Χρονολογία Κάτοικοι
1881 261
1891 315
1901 371
1911 416
1921 471
1931 560
1946 693
1960 604
1973 467
1976 660
1982 211
1992 138
2002 106
Η ενδιαφέρουσα πληθυσμιακή πορεία του Αγίου Θεοδώρου παρουσιάζεται στο βιβλίο Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς, παραπέμποντας αρχικά στον Κυριάκο Σωφρόνη Κληρίδη, για να αναφερθεί ότι στις αρχές του 19ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα, μεταξύ του 1820 και 1840, στο χωριό μας ζούσαν μόλις επτά οικογένειες που στη συνέχεια έγιναν οχτώ, όταν ήρθε ο κλήρος από τον Αγρό. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει την πορεία του πληθυσμού, μέσα από απογραφές που έγιναν από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τις αρχές του 21ου αιώνα. Αναλύοντας τον πίνακα, φαίνεται μια σταδιακή πληθυσμιακή μείωση από τη δεκαετία του ’60 έως και την τελευταία απογραφή. Όπως εξηγεί ο Καρούζης, πολλοί από τους κατοίκους του χωριού που εργάζονται στη Λεμεσό και Λευκωσία, σταδιακά εγκαταλείπουν το χωριό και εγκαθίστανται στις πόλεις.
Εκκλησίες
Στον Άγιο Θεόδωρο Πιτσιλιάς υπήρχαν επτά εκκλησίες όσοι και οι λόφοι του χωριού. Στις μέρες μας, μαζί με το ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής που είναι χτισμένο σε ιδιωτική γη, υπάρχουν οχτώ εκκλησίες. Οι υπόλοιπες επτά εκκλησίες είναι: η εκκλησία του Αγίου Μάμα, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, η εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ, η εκκλησία της Παναγίας της Κιβωτού, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου και η εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη. Από τις επτά αυτές εκκλησίες, σώζονται η εκκλησία της Παναγίας, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Θεοδώρου. Πιο κάτω παρουσιάζονται οι εκκλησίες του χωριού, μέσα από πληροφορίες από το βιβλίο του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς*.
Εκκλησία του Αγίου Μάμα
Βρισκόταν στο βόρειο Άγιο Θεόδωρο Πιτσιλιάς, στη φερώνυμη τοποθεσία και στο μέσο των γεφυριών «Αρκατζιού» και «Χορτοκοπιών».
Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής ήταν χτισμένη στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το Υγειονομικό και Πολιτιστικό Κέντρο της κοινότητας και που μέχρι το 1930, βρισκόταν το Δημοτικό Σχολείο.
Εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ
Αυτή ήταν στην περιοχή που είναι γνωστή ως τα «αλώνια τους Ππερεντήες που βρίσκεται περί το μέσο περίπου της «οικίας του Τζιπριανού, και της ξενοδοχειακής μονάδας «Κούρρης».
Εκκλησία της Παναγίας της Κιβωτού
Πρόκειται για μια εκκλησία του 16ου αιώνα που στο εσωτερικό της κοσμείται με ένα ξυλόγλυπτο εικονοστάσι του 17ου αιώνα. Σ’ αυτή την εκκλησία, όπως υπογραμμίζει το βιβλίο του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς, υπάρχουν δυο αξιόλογες εικόνες, για τις οποίες μάλιστα γίνεται αναφορά σε ξενόγλωσσα βιβλία, γεγονός το οποίο συνδέεται με ένα σημαντικό αριθμό επισκεπτών που έρχονται να τις θαυμάσουν.
Η μια εικόνα είναι του Προφήτη Ηλία και ανεβρέθηκε από τους Χαράλαμπο Νικόλα, το Νικόλα Χριστοφή Τσιαμέττη και το Χατζημαλέκκο καθώς έσκαβαν για να κατασκευάσουν το φράκτη πλησίον της εκκλησίας της Παναγίας, ενώ η άλλη είναι μια μεγάλης αξίας εικόνα του Ιησού Χριστού.
Η εκκλησία της Παναγίας έχει τεθεί υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Εκκλησία του Προφήτη Ηλία
Βρισκόταν νότια της εκκλησίας της Παναγίας, όπου και φυλάσσεται μια αξιόλογη εικόνα του Προφήτη Ηλία.
Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου
Πρόκειται για μια από τις σωζόμενες εκκλησίες του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς, η οποία ανεγέρθηκε το 1840. Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς, η οικοδόμηση της συνδέεται με την μετοίκηση κάποιων κατοίκων του Αγίου Ιωάννη, γειτονικού χωριού, στο χωριό μας. Ανάμεσα σ’ αυτούς που ανέλαβαν το χτίσιμο της εκκλησίας ήταν ο Γιωρκής ο Πισιηρής και ο συμπέθερος του, ο Κουμπούρης. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου φυλάσσεται ένα παλαιό ευαγγέλιο του 1550.
Εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου Στρατηλάτη
Η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου οικοδομήθηκε το 1977 στο σημείο που ήταν κτισμένη η ομώνυμη εκκλησία. Το εσωτερικό του ναού κοσμούν τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν από Ρουμάνους ζωγράφους. Τα έξοδα της ανέγερσης του ναού ανέλαβε το ζεύγος Ελένη και Μιχάλης Σιδέρη.
Ξεχωριστή είναι η ιστορία ανέγερσης της εκκλησίας, όπως αυτή παρουσιάζεται στο βιβλίο του Αγίου Θεοδώρου Πιτσιλιάς. Μετά την τουρκική εισβολή, η γριά Θεοδώρα από τη Λάπηθο είχε εγκατασταθεί, με την οικογένεια ενός δάσκαλου, του Ευτύχιου Γιουτανή, στο χωριό μας. Πρέπει να σημειωθεί πως η γριά Θεοδώρα κατάφερε να μεταφέρει από το κατεχόμενο σήμερα χωριό της, την εικόνα της Υπαπαντής του Χριστού (την οποία έχει χαρίσει στην εκκλησία του Αγ. Θεοδώρου με τον όπο όταν ελευθερωθεί η Λάπηθος να επιστραφεί στην εκκλησία της Λαπήθου). Η βαθιά θρησκευόμενη Θεοδώρα, τις νύχτες άλλοτε άκουγε καλπασμούς αλόγου που τους συνέδεε με τον Άγιο Θεόδωρο, ενώ άλλοτε έβλεπε φώτα στο σημείο που αργότερα οικοδομήθηκε η εκκλησία του Αγίου. Κάποιο βράδυ είδε ένα όραμα με τον Άγιο Θεόδωρο που της υποδείκνυε το σημείο που ήθελε να οικοδομηθεί ο ναός, αλλά και το είδος των δέντρων και τον αριθμό τους που θα στόλιζαν τον περίβολο του ναού. Συγκεκριμένα, ζήτησε να φυτευτούν κυπαρίσσια, πεύκα και ακακίες. Το όραμα αυτό αποτέλεσε την αφορμή για την ανοικοδόμηση του ναού του Αγίου Θεοδώρου, το 1977.
Ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής
Πρόκειται για ένα μικρό, λιθόκτιστο εκκλησάκι με αμφικλινή στέγη, χτισμένο σε ιδιωτική γη της οικογένειας Παπαχριστοδούλου. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο του χωριού, στο μέσο των κορυφών «Παπούτσα και «Αλουπότρυπες».
Γιαννούλα Οικονόμου,
Γραμματέας Εκκλησιαστικής Επιτροπής Αγίου Θεόδωρου Πιτσιλίας
Πηγή: Εκκλησία Κύπρου
